کرونایی ها چگونه غسل و کفن می شوند؟
حادثه 24 - یک جوان داش‌مشتی از جمع خانواده‌های داغدار به طرفم آمد و از نگرانی‌اش درباره غسل ندادن پیکر پدرش گفت. وقتی گفتم: الحمدلله غسل پدرتان انجام شد، یک‌دفعه از این رو به آن رو شد و با خوشحالی با همان لحن خاص خودش گفت:«حاج آقا! جونم رو می‌دم برای شما طلاب».
هرچه شایعه درباره حفر خندق جدید در آرامستان قم، دفن جانباختگان ویروس کرونا در گور دسته‌جمعی و بدوت رعایت موازین شرعی شنیده‌اید، فراموش کنید. با ما همراه باشید تا ماجرای کفن و دفن این هموطنان را از نمای نزدیک برایتان روایت کنیم. همه‌چیز از اولین روزهای شیوع کرونا شروع شد؛ از انتشار خبری درباره امتناع نیروهای غسالخانه از غسل فوت‌شدگان ویروس کرونا به‌دلیل ترس و نگرانی از سرایت بیماری. انتشار همین خبر کافی بود تا گروهی از طلاب در شهر قم با قبول تمام خطرات احتمالی موجود، برای تجهیز و تدفین منطبق بر احکام شرعی جانباختگان ویروس کرونا پیشقدم شوند. این طلبه‌های داوطلب و فداکار، بار زمین‌مانده‌ای را برداشتند که نه‌فقط برای خانواده‌های متوفیان بلکه برای تمام جامعه به دغدغه‌ای بزرگ تبدیل شده‌بود.
با گفت‌وگوهای ما با حجت‌الإسلام‌والمسلمین دکتر «محمدحسن زمانی»، رییس ستاد حوزوی بحران و حوادث غیرمترقبه کشور، و نیز یکی از طلبه‌های داوطلب در کمیته «تجهیز و تدفین فوت‌شدگان ویروس کرونا» همراه باشید تا در جریان دغدغه‌مندی اهالی این کمیته برای انجام تمام دستورات شرعی در این زمینه قرار بگیرید و ببینید زیر پوست ماجرای غسل و کفن و دفن جانباختگان ویروس کرونا، یک رویداد انسانی و سرشار از حس مسئولیت‌پذیری، نوعدوستی و ایثارگری در جریان است.
غسّال‌ها شانه خالی کردند، طلّاب وارد میدان شدند
«به محض تشخیص و شناسایی ویروس کرونا در کشور که اولین بار توسط پزشکان قم صورت گرفت، از مدیر درمان دانشگاه علوم پزشکی قم به‌همراه مدیر کل هلال احمر قم دعوت کردیم و در جلسه ستاد حوزوی بحران و حوادث غیرمترقبه کشور با حضور این عزیزان به بررسی ابعاد موضوع شیوع کرونا و اقداماتی که حوزویان در این زمینه می‌توانند انجام دهند، پرداختیم. در ادامه باتوجه به گستره کارهایی که طلاب می‌توانند برعهده بگیرند، تصمیم گرفتیم کمیته‌های تخصصی تشکیل دهیم تا فعالیت‌ها با نظم بهتری انجام شود. یکی از مهم‌ترین کمیته‌های 8 گانه‌ای که شکل گرفت، کمیته تخصصی "تجهیز و تدفین فوت‌شدگان ویروس کرونا" بود.»
حجت‌الإسلام‌والمسلمین زمانی برمی‌گردد به روزهای اول شیوع ویروس کرونا و شکل‌گیری موضوعی جدید به نام شیوه غسل، تکفین و تدفین هموطنانی که در اثر ابتلا به ویروس کرونا از دنیا رفته‌بودند: «یکی از موضوعاتی که در روزهای اول شیوع کرونا، مسئله‌ساز شده‌بود، موضوع غسل و کفن و دفن اموات ناشی از ابتلا به ویروس کرونا بود. غسل دادن این هموطنان برای نیروهای غسّالخانه، به یک دغدغه تبدیل شده‌بود. آن‌ها نگران بودند که در اثر غسل این اموات، ویروس کرونا به خودشان هم سرایت کند. به همین دلیل جرات نمی‌کردند وارد این کار شوند. از آن طرف، خانواده‌های این متوفیان هم شرایط و آمادگی انجام این امور را نداشتند. اینطور بود که پیکر فوت‌شدگان کرونا بلاتکلیف ماند. در روز دوم که خبر به طلاب رسید، موضوع برایشان سنگین آمد. گرچه پیکرها در سردخانه نگهداری می‌شد اما به‌اصطلاح روی زمین ماندن پیکر مؤمن، برای آن‌ها واقعاً قابل قبول نبود. به‌این‌ترتیب گروهی از طلاب، فرشته نجات شدند و با اعلام داوطلبی خود برای تجهیز و تدفین جانباختگان ویروس کرونا، گفتند: "احترام مؤمن، ایجاب می‌کند وارد عمل شویم. ما نمی‌گذاریم پیکر مومنان روی زمین بماند."»
جلسه در ستاد حوزوی بحران و حوادث غیرمترقبه کشور پس از شیوع کرونا
اساتید حوزه و شخصیت‌های قریب‌الإجتهاد، داوطلب غسل و تدفین فوت‌شدگان کرونا
نیت که انجام خدمت و گره‌گشایی از کار همنوع باشد، فرقی ندارد در میدان جنگ با دشمن خدمت کنی، یا در مناطق زلزله‌زده و سیل‌زده، یا در بیمارستان یا در غسّالخانه و آرامستان. مرام طلبه‌های داوطلب در تمام موقعیت‌های بحرانی این آب و خاک، همین بوده. ویروس کرونا، همت بلند این مردان و زنان بی‌ادعا برای خدمتگزاری به هموطنان را از زاویه‌ای دیگر به تصویر کشید: «بدون هیچ‌گونه اعلام نیاز، گروهی از طلاب (خواهران و برادران) برای بحث غسل و کفن و دفن متوفیان ویروس کرونا مراجعه کردند و داوطلب شدند. وقتی موضوع را با مسئولان بهشت معصومه (س) مطرح کردیم، از این خدمت داوطلبانه و مخلصانه طلاب استقبال کردند. خوب است بدانید حتی از اساتید حوزه و شخصیت‌های قریب‌الإجتهاد هم در میان این داوطلبان حضور داشتند.
راستش را بخواهید باتوجه به شرایط خاصی که وجود داشت، در این زمینه برای حضور خواهران طلبه، سختگیری کردیم. گفتیم: باید اجازه‌نامه پدر یا همسر را برای این کار ارائه کنید. این خواهران هم به‌جای خالی کردن میدان، رفتند و با اجازه‌نامه پدر یا همسر برگشتند.»
فداکاری این طلبه‌های داوطلب حتی برای هم‌درس‌هایشان هم غافلگیرکننده بود: «درحالی‌که غسّال‌های رسمی از ترس سرایت ویروس کرونا، جرات نزدیک‌شدن به پیکر فوت‌شدگان را نداشتند، این طلبه‌ها آگاهانه و با علم به خطرات موجود، وارد میدان شدند. آن‌ها را که دیدم، یاد رزمندگان گردان تخریب در دوران دفاع مقدس افتادم که قبل از سایر رزمندگان وارد میدان مین می‌شدند و خیلی‌هایشان در راه پاکسازی مسیر حرکت رزمندگان به شهادت می‌رسیدند. این طلبه‌های داوطلب در کمیته تجهیز و تدفین فوت‌شدگان بر اثر کرونا هم، رزمندگان بی‌ادعای عرصه دفاع از سلامت هستند. جالب است بدانید وقتی از بخش رسانه‌ای حوزه برای تهیه گزارش از فعالیت این طلاب به بهشت معصومه (س) رفته‌بودند، با مخالفت آن‌ها مواجه شدند. این عزیزان گفته‌بودند: "ما برای مطرح شدن اینجا نیامده‌ایم. اجازه بدهید گمنام بمانیم."»
3 گروه فوت‌شده و 60 طلبه داوطلب
«فوت‌شدگان بیمارستانی اخیر، 3 گروه هستند؛ امواتی که تست کرونای آن‌ها مثبت اعلام شده، امواتی که مشکوک به کرونا بودند و امواتی که در اثر ابتلا به آنفلوانزا فوت کرده‌اند. گرچه این 3 گروه شرایط مختلفی دارند اما به‌لحاظ خطر سرایت ویروس، یکسان هستند. طلاب داوطلب هم، تجهیز و تدفین هر سه گروه از این اموات را برعهده گرفته‌اند. البته چند دانشجو هم در این جمع حضور دارند.»
حجت‌الإسلام زمانی در ادامه با اشاره به برنامه کاری این طلاب در بهشت معصومه (س) می‌گوید: «طلبه‌های داوطلب در 2 شیفت صبح تا ظهر و ظهر تا شب تقسیم‌بندی شده‌اند و هر روز 14 تا 16 طلبه در بخش خواهران و تا 22 طلبه در بخش برادران در زمینه غسل و کفن و دفن فوت‌شدگان کرونا مشارکت دارند. خوب است بدانید در حال حاضر، حدود 60 طلبه داوطلب به‌طور ثابت در کار تجهیز و تدفین این اموات مشغول خدمت هستند و تعدادی هم ثبت‌نام کرده و در نوبت هستند تا در این ثواب شریک شوند.»
حجت الاسلام «محمدحسن زمانی»
تمام احکام تجهیز و تدفین میت درباره فوت‌شدگان کرونا رعایت می‌شود
می‌پرسم: در تجهیز و تدفین فوت‌شدگان در اثر ویروس کرونا دقیقاً چه کارهایی انجام می‌شود؟ حاج آقا زمانی بلافاصله در جواب می‌گوید: «تمام وظایف شرعی که باید برای تجهیز و تدفین اموات مسلمان انجام شود.» و در تشریح این جمله، ادامه می‌دهد: «از همان روز اول، 5 کار اساسی که باید در تجهیز و تدفین انجام بگیرد، درباره این هموطنان انجام گرفت؛ حُنوط (مالیدن کافور به مواضع هفت‌گانه سجده)، تیمم بدل از غسل، کفن، نماز، دفن شرعی (دفن رو به قبله).
از وقتی کار را شروع کردیم، مشخص شد متاسفانه امکان غسل فوت‌شدگان بر اثر کرونا وجود ندارد. پزشکان و متخصصان وزارت بهداشت با تاکید به ما گفته‌بودند: امکان انتقال ویروس کرونا به‌واسطه آب وجود دارد و چون طلاب داوطلب به لباس‌های مخصوصی که بتواند مانع جذب آب شود دسترسی ندارند، بنابراین نباید اقدام به غسل فوت‌شدگان کرونا کنند.
ازآنجاکه از ابتدای ورود حوزه علمیه به جریان مبارزه با کرونا، مدیریت محترم حوزه علمیه قم به تمام طلاب تاکید کردند: باید تمام کارهایتان را منطبق بر ضوابط وزارت بهداشت انجام دهید، ما هم در این زمینه، تبعیت از نظر کارشناسان و متخصصان وزارت بهداشت را لازم دانستیم. فتوای مقام معظم رهبری و دیگر مراجع عظام تقلید هم این است که اگر امکان غسل میت وجود نداشته‌باشد یا در اثر غسل احتمال ضرر برای زنده‌ها داده‌شود، تیمم بدل از غسل کفایت می‌کند. بنابراین با توجه به جمیع این توصیه‌ها، ما در شرایط خاص پس از شیوع ویروس کرونا بنا را بر تیمم بدل از غسل گذاشتیم.»
حفظ جان سربازان خط مقدم در اولویت است
کار از سر رفع تکلیف، در قاموس خادمان راه خدا جایی ندارد. هر زمان از آن‌ها سراغ بگیری، در حال تلاش برای انجام کار به بهترین شکل ممکن هستند. تا همین 5، 6 روز قبل اگر از حال‌وهوای طلبه‌های داوطلب در بهشت معصومه (س) شهر قم می‌پرسیدی، غیر از غم غربت هموطنانی که در اثر ابتلا به کرونا از دنیا رفته‌بودند، یک غم بزرگ هم روی دلشان سنگینی می‌کرد. دلشان رضا نبود به تجهیز این اموات با تیمم بدل از غسل. دلشان می‌خواست هرطور شده، شرایط را برای غسل آن‌ها و انجام تمام و کمال احکام شرعی در این زمینه فراهم کنند. آنقدر هم تلاش و پیگیری کردند تا عاقبت با فراهم کردن شرایط لازم، توانستند تمام متخصصان حوزه بهداشت و درمان و مسئولان امر را برای انجام غسل جانباختگان ویروس کرونا قانع کنند.
با اصرار زیاد ما و با کمک حجت‌الإسلام زمانی و دوستانش، بالاخره یکی از طلبه‌های داوطلب در کمیته تجهیز و تدفین فوت‌شدگان کرونا حاضر به مصاحبه می‌شود. این طلبه که شرط کرده اشاره‌ای به نام و مسئولیتش نکنیم و با عنوان «سرباز ولایت» از او یاد شود، با روایتش ما را به متن ماجرای تلاش‌ها برای فراهم کردن شرایط غسل اموات کرونا می‌برد و می‌گوید: «همزمان با انجام تیمم بدل از غسل برای فوت‌شدگان کرونا، گروهی از طلبه‌های جهادی یک پیگیری همه‌جانبه را برای پیدا کردن لباس‌های مخصوص موردنیاز برای انجام غسل این اموات شروع کردند و در چند مرحله هم به نتایجی رسیدند. اولین بار که به یک لباس ایمنی رسیدیم، با دکتر برازنده، مدیر حوزه بهداشت قم تماس گرفتیم و شبانه به در منزل ایشان رفتیم. آقای دکتر با دقت لباس را بررسی کردند و با احترام آن را رد کردند و گفتند: درست است طلبه‌ها، جهادی و جان‌برکف هستند اما حفظ جان و سلامتی آن‌ها برای ما در اولویت است.
در مرحله بعد، دوستان ما با وزارت دفاع تماس گرفتند و با هماهنگی‌های انجام‌شده، موفق شدند یک نمونه لباس مخصوص با ایمنی بالا را از آن‌ها بگیرند. خوشبختانه این بار لباس ارائه‌شده، توانست نظر موافق دکتر برازنده و کارشناسان حوزه بهداشت قم را جلب کند. به‌این‌ترتیب، این دوستان با یک تأییدیه کتبی، انجام غسل فوت‌شدگان کرونا را با این لباس و رعایت تمام نکات ایمنی، بلامانع اعلام کردند. در همین مقطع، یکی از دوستان تماس گرفت و گفت: "در شهرک فاطمیه یک مدل لباس مخصوص ضد آب پیدا کردیم. بروید ببینید به دردتان می‌خورد؟" با بچه‌های بهداشت قم به نشانی موردنظر رفتیم و دیدیم این لباس درست مثل همان لباس ارائه‌شده از وزارت دفاع است. سئوال که کردیم، طرف معامله که یک کاسب بود، گفت چند سال قبل از طریق یک مزایده، حدود 300، 400 دست از این لباس‌ها را تهیه کرده است. بحث که سر قیمت رسید، مبلغ بالایی برای هر دست لباس طلب کرد و در نهایت با گفت‌وگو حاضر شد تا 100 هزار تومان برای هر لباس کوتاه بیاید. اما وقتی گفتم: این لباس‌ها را برای غسل دادن اموات ویروس کرونا لازم داریم که تا الان امکان غسلشان وجود نداشته، احوالش تغییر کرد و بعد با مردانگی خاصی، قیمت را به نصف کاهش داد.»
غسالخانه ویژه فوت شدگان کرونا در بهشت معصومه(س) قم
می‌دانید ممکن است قرنطینه شوید؟
«روز دوشنبه 19 اسفند که قرار بود با رعایت تمام نکات ایمنی اولین غسل را برای یکی از فوت‌شدگان ویروس کرونا انجام دهیم، ناظر بهداشت وارد غسالخانه شد و تمام موارد را به‌لحاظ رعایت نکات ضدعفونی، ایمنی و زیست‌محیطی با دقت بررسی کرد. نوبت به پوشیدن لباس گروه که رسید، با حساسیت و دقت بسیار، لباس همه طلبه‌ها را بررسی و حتی سفارش می‌کرد: روی درزهای اتصال چکمه به شلوار را باید با چسب بپوشانید مبادا از آنجا آب به داخل چکمه نفوذ کند. چسب هم باید رنگی باشد تا به محض باز شدن آن، متوجه شوید. ما هم تمام نکات را طبق نظر کارشناس انجام دادیم. بعد هم ماسک‌های مخصوص به صورت زدیم و کلاه مخصوص طلق‌دار بر سر گذاشتیم و آماده اولین غسل شدیم.
اما این پایان کار نبود. تا بخواهیم وارد عمل شویم، مسئولان یکی بعد از دیگری تماس می‌گرفتند و ابراز نگرانی می‌کردند. به‌عنوان مثال، فرماندار قم گفت: می‌دانید با توجه به تماس با آب، احتمال خطر برای شما وجود دارد؟ شما جوانان انقلابی کشور هستید و همیشه در مواقع بحرانی در خط مقدم بوده‌اید. جان شما برای ما خیلی مهم است... گفتم: تمام دغدغه ما این است که تلاش کنیم در امر تجهیز و تدفین فوت‌شدگان کرونا، تمام احکام شرعی انجام شود. اما حتماً کاملاً مراقبیم که سلامتی و جان خودمان را به خطر نیندازیم. ما تمام نکات ایمنی را رعایت می‌کنیم. ان‌شاءالله با دعای خیر شما و مردم هم مشکلی پیش نمی‌آید. اما واقعیتش را بخواهید ورود به کارزار غسل با این شرایط بحرانی، لحظه بسیار سختی بود و سخت‌تر هم شد وقتی یکی از مسئولان چند دقیقه قبل از شروع کار تماس گرفت و گفت: "الان شما مسئولیت این کار را برعهده گرفته‌اید؟ اگر فرد یا افرادی از این طلبه‌ها خدای نکرده به ویروس کرونا مبتلا شود، شما مسئولیتش را می‌پذیرید؟ می‌دانید بعد از انجام غسل شاید لازم باشد قرنطینه شوید؟..." گفتم: هیچ‌کدام از این طلبه‌ها به اجبار وارد این میدان نشده‌اند. همه آن‌ها داوطلبانه و با آگاهی از خطرات موجود، داوطلب شده‌اند که کار شرعی روی‌زمین‌مانده را انجام دهند. اما مطمئن باشید از رعایت نکات ایمنی غفلت نمی‌کنیم.»
ساعت 4 عصر، زمان ایستاد
ساعت حدود 4،5 عصر روز دوشنبه 19 اسفند، انگار در بهشت معصومه (س) زمان برای طلبه‌های داوطلب از حرکت ایستاد. قرار بود در این ساعت، تمام تلاش‌ها و پیگیری‌های 2 هفته‌ای‌شان به ثمر برسد و اولین فرد فوت‌شده بر اثر کرونا را با انجام غسل شرعی، برای سفر آخرت بدرقه کنند. و بالاخره شد آنچه دغدغه‌مندان در سالن غسالخانه و دل‌های بی‌قرار پشت درهای آن منتظرش بودند: «از دل‌نگرانی‌ها برای غسل اولین فوت‌شده کرونا گفتم اما آنچه فراموش نمی‌شود، فضای معنوی خاصی است که در آن لحظات وجود داشت. با توکل به خدا و توسل به اهل بیت (ع) لباس‌های مخصوص را پوشیدیم و کار را شروع کردیم. گرچه کار با آن لباس‌ها بسیار سخت بود و گرمای عجیبی را تحمل می‌کردیم، اما به لطف خدا و عنایت ائمه اطهار (ع) همه کارها به‌خوبی انجام شد. در پایان غسل، یک روضه هم خواندیم و دلی تازه کردیم.»
اما برای این طلبه‌های عاشق و خستگی‌ناپذیر، این تازه شروع ماجرا بود. حاج آقا مکثی می‌کند و لبخندبرلب از مزدی که وقتی هنوز عرقشان خشک نشده‌بود گرفتند، اینطور می‌گوید: «یکی از 2 نفر فوت‌شدگان کرونا که در نوبت اول موفق به غسلش شدیم، یکی از بزرگان سادات قم بودند که احترام ویژه‌ای داشتند. بعد از پایان کار، وقتی پسر ایشان مرا دید، با چشمان اشکبار و حس و حالی خاص گفت: ان‌شاءالله مادرم حضرت فاطمه زهرا (س) در آن دنیا به این کار بزرگی که شما کردید، شهادت می‌دهند و وساطت می‌کنند برای عاقبت‌بخیری‌تان. »
یکی از بازماندگان فوت شدگان کرونا در بهشت معصومه(س)
تلخ و شیرین‌های غسالخانه بهشت معصومه (س)
در تمام مدتی که حاج آقا از سختی‌ها، حساسیت‌ها، خطرات و هشدارها برای انجام غسل فوت‌شدگان کرونا می‌گوید، در سکوت به حرف‌هایش گوش می‌دهم و یک جاهایی از خودم می‌پرسم چه چیزی باعث می‌شود انسان تا این حد برای انجام کاری خودش را به آب‌وآتش بزند؟ حاج آقا انگار سئوالم را نپرسیده، از لابلای سکوتم خوانده باشد، می‌گوید: «تلخ‌ترین لحظات در روزهای کار در غسالخانه بهشت معصومه (س)، لحظاتی بود که با خانواده‌های داغدار، افسرده و نگران فوت‌شدگان کرونا مواجه می‌شدیم که با لحنی خاص می‌گفتند: پدر ما، مادر ما، برادر ما، در تمام عمرش، تمام احکام شرعی را رعایت کرد و تا حد توان تمام واجباتش را انجام داد. حالا شنیده‌ایم امکان غسل دادنش وجود ندارد. نمی‌شود کاری کنید غسلش انجام شود؟ اصلاً خودمان می‌آییم کارهای غسل را انجام می‌دهیم... برای ما دیدن این صحنه‌ها بسیار سخت بود. دغدغه ما هم انجام غسل فوت‌شدگان کرونا بود اما شرایط، دستمان را بسته‌بود. برای این خانواده‌های عزیز توضیح می‌دادیم تمام کارهای تجهیز و تدفین طبق احکام شرعی برای عزیزانشان انجام می‌شود اما در این شرایط خاص، انجام غسل برای زنده‌ها ایجاد خطر جانی می‌کند و طبق فتوای مراجع تقلید، جایز نیست.
این توضیحات را می‌دادیم اما همین دل‌نگرانی‌ها و غم خانواده‌ها از یک طرف و حقی که اموات بر گردن ما دارند، از طرف دیگر باعث شد آنقدر تلاش کردیم تا بالاخره به لطف خدا توانستیم شرایط لازم را برای غسل اموات کرونا فراهم کنیم.»
حاج آقا مکثی می‌کند و در ادامه می‌گوید: «اما نقطه مقابل این لحظات تلخ را بعد از فراهم شدن امکان غسل فوت‌شدگان کرونا دیدیم. واقعاً شیرین‌ترین لحظات برای ما، زمانی است که می‌بینیم خانواده این متوفیان، بعد از پشت سر گذاشتن انواع فشارهای روحی و روانی، وقتی می‌شنوند عزیز ازدست‌رفته‌شان با رعایت تمام احکام شرعی غسل داده شده، از ته دل می‌گویند: خدا را شکر همان چند لحظه به آرامش رسیدن این خانواده‌ها و رضایت قلبی‌شان، شیرین‌ترین اتفاق برای ماست. ما در بعضی از این افراد که شاید ظاهر دیندار و مؤمنی هم نداشته‌باشند، آثار این اتفاق را به وضوح می‌بینیم. انگار همین ماجرا، جرقه‌ای می‌شود برای توجه و تمایل بیشتر آن‌ها به سمت خدا.»
جوان داش‌مشتی گفت: جانم را برای شما طلبه‌ها می‌دهم
خاطره دلنشینی در ذهن حاج آقا جرقه زده که صورتش به خنده باز می‌شود: «در یکی از روزهای بعد از آن دوشنبه، در محوطه بیرونی غسالخانه، یک جوان داش مشتی از جمع خانواده‌های داغدار جدا شد و به طرف من آمد و از نگرانی‌اش درباره غسل ندادن پیکر پدرش گفت. وقتی گفتم: الحمدلله غسل پدرتان انجام شد، یک‌دفعه از این رو به آن رو شد و با خوشحالی با همان لحن خاص خودش گفت: حاج آقا! جونم رو می‌دم برای شما. گفتم: برای ما نه، ان‌شاءالله جانتان را در راه خدا و اهل بیت (ع) فدا کنید. با خوشحالی به طرف خانواده‌اش رفت اما شب با من تماس گرفت و گفت: حاج آقا! من برای شما چه کنم که لطفتان را جبران کرده‌باشم؟ گفتم: کاری لازم نیست انجام بدهید. گفت: برای طلبه‌های جهادی چه کاری می‌توانم انجام دهم؟ بیایم پیش شما در غسالخانه خدمت کنم؟گفتم: امکانش نیست. اینجا باید نکات ایمنی خاصی رعایت شود. ضمن اینکه خادمان اینجا از میان افرادی انتخاب شده‌اند که به احکام شرعی مسلط باشند. باز هم دلش راضی نشد و گفت: بیایم در کندن قبرها کمک کنم؟ مانده‌بودم چه بگویم. گفتم: تعداد زیادی قبر از مدت‌ها قبل برای اینطور مواقع آماده شده. گفت: پس من چه کار کنم برای شما؟گفتم: فقط دعایمان کنید. فردا عصر بیرون غسالخانه دوباره دیدمش. گفت: برای فاتحه‌خوانی برای پدرم آمده‌بودم. حاج آقا کاری ندارید انجام بدهم؟
آرامستان بهشت معصومه(س) در قم
از عقیق و تربت تا روضه؛ از هیچ‌کاری برای فوت‌شدگان کرونا دریغ نمی‌کنیم
راه آمدن با دل داغدار خانواده‌های فوت‌شدگان کرونا، کاری است که طلبه‌های کمیته تجهیز و تدفین با تمام وجود انجام می‌دهند. حاج آقا در این باره می‌گوید: «تمام تلاش ما این است که کار تجهیز و تدفین فوت‌شدگان کرونا را همان‌طور که خانواده‌هایشان دوست دارند، انجام دهیم. مثلاً اگر دوست داشته‌باشند عقیق، تربت و... را در کفن عزیزشان قرار دهند. یا بگویند او را با خلعت خاصی که خودمان می‌آوریم، کفن کنید، حتماً انجام می‌دهیم. یکبار هم یک جوان گفت: می‌خواهم قرآن در قبر پدرم بگذارم. گفتم: باشد. خودم هم موقع غسل، برایش قرآن می‌خوانم. حتی اگر بخواهند در حین غسل و کفن، روضه بخوانیم هم اطاعت می‌کنیم. البته برای خانواده شهدا، این تاکید و خواسته خودمان است که حتماً روضه بخوانیم. در بین فوت‌شدگان کرونا تا امروز یک پدر شهید و یک مادر شهید داشتیم که در هنگام غسل و کفن، برایشان روضه خواندیم. فشار کار در بهشت معصومه (س) روی ما بسیار زیاد است اما تا حد امکان تلاش می‌کنیم اگر خانواده این متوفیان خواسته‌ای داشته‌باشند، انجام دهیم.
یک گروه از دوستان ما هم کار اقامه نماز بر پیکر اموات و دفن آن‌ها را بر عهده دارند که آن‌ها هم با رعایت کامل نکات ایمنی این کارها را انجام می‌دهند. به‌دلیل شرایط خاص این روزها، امکان تشییع پیکرها وجود ندارد اما پس از پایان کار تدفین، خانواده‌های این عزیزان می‌توانند سر مزار حاضر شوند و به دعا بپردازند.»
گور دسته‌جمعی؟! یک بیل بردارید و به بهشت معصومه (س) بیایید!
برای آن‌هایی که از نزدیک در جریان دغدغه‌مندی طلبه‌های داوطلب در زمینه غسل و کفن و دفن جانباختگان ویروس کرونا هستند، شنیدن شایعات رسانه‌های معاند درباره کفن و دفن این افراد، همان‌قدر که ناراحت‌کننده است، خنده‌دار هم به نظر می‌رسد. برای اینکه یکبار به این القائات بی‌پایه و اساس پاسخ داده باشیم، از حاج آقا می‌پرسم: حتماً شما هم شایعات درباره حفر خندق جدید در بهشت معصومه (س) قم برای فوت‌شدگان کرونا یا دفن این اموات در گور جمعی را شنیده‌اید. با توجه به حضور بیست و چند روزه‌تان در متن کارهای تجهیز و تدفین فوت‌شدگان کرونا در بهشت معصومه (س) چه پاسخی برای این القائات فضای مجازی دارید؟
حاج آقا سری به تأسف تکان می‌دهد و می‌گوید: «اگر این شایعات را افرادی در خارج از کشور درست کرده‌اند، فقط می‌توانیم دعا کنیم خدا هدایتشان کند و اگر قابل هدایت نیستند، نابودشان کند. اما اگر شایعه‌پراکن در داخل کشور است، پیشنهاد می‌کنم به بهشت معصومه (س) بیاید و سری به قطعه‌های 41 و 42 بزند. این دو قطعه پر از قبرهای آماده و خالی است که برای چنین روزهایی آماده شده است. برای اینکه این قبرها در اثر باد و باران و طوفان پر نشود، روی آن‌ها سنگ لحد گذاشته شده و چند سانت خاک رویش ریخته شده. این فرد کافی است یک بیل دستش بگیرد و چند ضربه به زمین بزند تا به این قبرهای خالی برسد. بنابراین ایجاد این قبرها به 4سال قبل برمی‌گردد و اتفاق جدیدی نیست. از طرف دیگر، موضوع دفن اموات در گور جمعی، اساساً بی‌پایه است و با توجه به احکام اسلام، خودبخود رد می‌شود. از روز اول، تمام فوت‌شدگان کرونا در قبرهای جداگانه و به‌صورت دفن شرعی یعنی رو به قبله دفن شده‌اند و تمام این شایعات، کذب محض است.»
حاج آقا گریزی هم می‌زند به ماهیت قطعه‌های بحران در بهشت معصومه (س) و ادامه می‌دهد: «اینجا باید یادی کنیم از حاج آقا وکیلی، رییس سابق بهشت معصومه (س) که کارهای ارزشمندی در زمان مدیریتشان انجام دادند که یکی از آن‌ها، آماده‌سازی همین قطعه‌های بحران بود. ایشان 3، 4 سال قبل کمیته‌ای تشکیل داده‌بود به‌نام "کمیته تدفین میت برای موقعیت‌های بحرانی". در این جلسات این کمیته، نمایندگان نهادهای مختلف شرکت می‌کردند و در بررسی موقعیت‌های بحرانی، اعلام می‌شد هر نهاد چه کارهایی می‌تواند و باید انجام دهد. خود من هم در 3، 4 جلسه این کمیته حضور داشتم و بعدها هم تعدادی از طلبه‌ها را به بهشت معصومه (س) بردیم تا آموزش‌های لازم را برای موقعیت‌های بحرانی ببینند. آقای وکیلی در همان جلسات می‌گفت: "اگر ما با موقعیت‌های بحرانی مثل زلزله مواجه شویم که خدای نکرده تعداد زیادی کشته و جسد به دنبال داشته‌باشد، باید تعداد زیادی قبر آماده برای تدفین آن‌ها داشته‌باشیم. این تمهیدات را از حالا باید برای چنین موقعیت‌هایی بیندیشیم." با همین آینده‌نگری ایشان در سال‌های گذشته بود که قطعه‌های 41 و 42 به‌عنوان قطعه‌های بحران در بهشت معصومه (س) ایجاد شد و امروز می‌توانیم در این شرایط بحرانی از آن‌ها استفاده کنیم.»
خیری که تکثیر می‌شود
هنوز هم تمام مسئولان با دقت و حساسیت، موضوع تجهیز و تدفین فوت‌شدگان کرونا را زیرنظر دارند و همه‌جانبه مراقب سلامتی طلبه‌های داوطلب هستند. یکی از این عزیزان، آقای موسوی، رییس بهشت معصومه (ع) قم است. با اینکه من شخصاً هر روز 7 صبح در غسالخانه حاضر می‌شوم و یک‌به‌یک طلاب را زیر نظر دارم و شرایط ایمنی لباس‌هایشان را بررسی می‌کنم اما ایشان راضی نمی‌شود و خودش هم از طریق دوربین‌های غسالخانه، تمام مدت مراقب اوضاع است. اینطور است که مدام با من در تماس است و مثلاً می‌گوید: حاج آقا! چرا آن دوست طلبه دمپایی پایش است و چکمه ندارد؟ خطرناک است... می‌گویم: ایشان تازه آمده و هنوز برای کار آماده نشده. مطمئن باشید تا لباس‌هایش را کامل نپوشد و نکات ایمنی را به‌طور کامل انجام ندهد، اجازه نمی‌دهیم کار غسل را شروع کند.
جالب است بدانید آنقدر همگی بر رعایت نکات ایمنی تاکید داریم که حتی برای کارکنان غسالخانه اموات عادی هم تجهیزات ایمنی تأمین کرده‌ایم. با اینکه آن‌ها در یک سالن جداگانه و با فاصله از سالن غسالخانه اموات کرونا کار می‌کنند، اما جانب احتیاط را رعایت کرده‌ایم و این عزیزان هم با لباس‌های مخصوص و با رعایت نکات ایمنی اموات عادی را غسل می‌دهند.»
حاج آقا نفسی تازه می‌کند و می‌گوید: «الحمدلله 6 روز است تمام فوت‌شدگان کرونا در قم را با استفاده از لباس‌های مخصوص و رعایت دقیق نکات ایمنی غسل می‌دهیم. به لطف خدا تا امروز هیچ مشکلی برای هیچ‌کدام از طلبه‌ها به وجود نیامده و همگی در سلامت کامل هستند. خوب است بدانید ما تعدادی از لباس‌های مخصوص خریداری‌شده را هم برای نقاط بسیار درگیر با ویروس کرونا مثل گیلان و تهران ارسال کرده‌ایم و به لطف خدا در این مناطق هم کار غسل برای فوت‌شدگان کرونا انجام می‌شود. خدا را شاکریم و از همکاری صمیمانه تمام نهادهای مرتبط هم تشکر ویژه داریم و خوشحالیم که در یک تلاش جمعی توانستیم یک کار هدفمند را به نتیجه برسانیم و امکان غسل اموات کرونا را در شهر قم فراهم کنیم و خوشحالیم که این کار خوب به استان‌های دیگر هم گسترش پیدا کرده است. امیدواریم به‌زودی با دغدغه‌مندی و تلاش ائمه جمعه و مسئولان، این کار در تمام کشور عملی شود.»
جزیره مجنون، دمشق یا بهشت معصومه(س)؛ عرصه‌های جهاد برای ما فرقی ندارند
پایان این گفت‌وگو را به حال‌وهوای خانه طلبه‌های داوطلب کمیته تجهیز و تدفین فوت‌شدگان کرونا گره می‌زنم. می‌پرسم: نظر همسرو خانواده‌تان درباره مشارکتتان در موضوع غسل و کفن و دفن اموات کرونا چیست؟ از سر نگرانی، مخالفت نکردند؟ حاج آقا در جواب می‌گوید: «همسرم به این شرایط زندگی من عادت دارد. ما با همین شرایط ازدواج کردیم و ایشان می‌داند هر لحظه که مملکت اسلامی نیاز داشته‌باشد، من این جان ناقابل را فدا می‌کنم. درباره مشارکت در موضوع تجهیز و غسل فوت‌شدگان کرونا، روز اول ماجرا را مطرح نکرده‌بودم. به همین دلیل وقتی به خانه برگشتم و با ملاحظات خاصی وارد شدم و با دقت خاصی لباس‌هایم را عوض کردم و دست‌ها را شستم، ایشان تعجب کرد. اما روز دوم موضوع را مطرح کردم و مثل همیشه ایشان استقبال و همراهی کرد. همسرم خودش طلبه و بسیجی و جهادگر است و همیشه در صحنه حاضر بوده. بنابراین نه‌تنها مخالفتی با فعالییت‌های من ندارد بلکه خودش در کارهای جهادی از من جلوتر است. با همین پیشینه، امشب وقتی دوستان از دانشگاه علوم پزشکی تماس گرفتند و گفتند باید یک سری لباس مخصوص برای بیمارستان و ضدعفونی کرن معابر آماده کنیم، گفتم: بیاوردید منزل ما، خودمان تا صبح آماده‌شان می‌کنیم.»
حاج آقا برای اینکه حق مطلب ادا شود، یادی می‌کند از خواهران طلبه و ادامه می‌دهد: «این روحیه، مختص خانواده من نیست. خانواده تمام طلبه‌ها با فعالیت‌های جهادی همراه هستند. همین‌جا باید تشکر ویژه داشته‌باشم از خواهران طلبه و یکی دو خواهر دانشجو که در کمیته تجهیز و تدفین فوت‌شدگان کرونا حضور دارند و زحمات فراوانی متحمل می‌شوند. بعضی از این بانوان محترم، همراه همسرانشان می‌آیند و درواقع، خانوادگی در این جهاد حضور دارند. از همه این خواهران بزرگوار که شرایط سخت غسالخانه و کار سنگین غسل و کفن اموات کرونا را متحمل می‌شوند و با وجود خستگی فراوان میدان را ترک نمی‌کنند، تشکر می‌کنم.»
حاج آقا در پایان می‌گوید: «برای ما نیروهای جهادی، عرصه‌های جهاد فرقی ندارد؛ چه جزیره مجنون، چه دمشق و چه بهشت معصومه (س). ما در تمام موقعیت‌های بحرانی در صحنه حاضر خواهیم بود و ایفای نقش خواهیم کرد. ما سرباز ولایت و خادم مردم هستیم و هرکجا آقا امر کنند، به صحنه می‌آییم و جانمان را هم فدا می‌کنیم.»