حادثه 24 - بارها کلمه، سقط جنین را شنیده ایم و تقریباً برای همه افراد جامعه عنوانی محسوب می شود با باری منفی و ناخوشایند. سقط جنین گاهی عمدی(خودخواسته)، گاهی غیر عمدی(ناخواسته یا خودبه خودی )و یا با دستور پزشک رخ می دهد. با جست وجو در اینترنت با انواع و اقسام مسائل پزشکی درخصوص سقط جنین روبه رو می شویم اما در این گزارش قصد داریم این موضوع را از منظر حقوقی بررسی کنیم.
به گزارش حادثه 24، قبل از این که دیدگاهی حقوقی به موضوع سقط جنین داشته باشیم بهتر است درباره این اتفاق بیشتر بدانیم.
طبق تعریفی که وجود دارد، سقط جنین (آبگانه یا آفگانه در فارسی) به معنی از دست رفتن محصول حاملگی (جنین یا رویان) قبل از هفته ۲۰ بارداری است ولی پزشکان اصطلاحات بسیاری برای توصیف هر گونه پایان حاملگی در سه‌ماهه اول بارداری استفاده می‌کنند.
سقط جنین، به معنای پایان یافتن بارداری در هر مرحله‌ای است که زندگی نوزاد در جریان است، اگرچه غالباً به لحاظ فنی و تخصصی، خاتمه یافتن بارداری به واسطه جراحی یا خارج کردن جنین یا رویان از رحم (قبل از آن که قادر به ادامه حیات باشد) را سقط جنین می‌گویند. مرگ جنین اگر به صورت خود به خود رخ دهد به آن سقط خودبه‌خودی (ناخواسته) گفته می‌شود.
اما اگر بخواهیم موضوع سقط جنین را از منظر حقوقی بررسی کنیم بهتر است به سراغ یک حقوقدان برویم.
مسعودجوکار درزی، مدیرعامل موسسه حقوقی مجد به عنوان حقوقدان، موضوع سقط جنین را از نظر حقوقی و همچنین قانون جزا مورد بررسی قرار می دهد.
زمانی که مادر مجرم باشد
وی در ابتدا با بیان این که از زمان شکل‌گیری نطفه در رحم مادر تا رشد کامل جهت خارج شدن از رحم که در حقیقت انتهای حاملگی به شمار می آید، اگر جنین به طور عمدی از بین برود، به این عمل سقط جنین گفته می‌شود افزود: هر اتفاق یا رفتاری به میل و خواسته خود شخص و در حالت غیر عادی انجام شود تا جنین به قصد و از روی عمد از بدن مادر خارج شود تا توان رشد نداشته باشد و از حالت رشد و نمو ساقط شود عمل سقط صورت گرفته و برای فردی که این عمل را مرتکب شده در قانون، مجازات در نظر گرفته شده است.
مجازات برای فردی که باعث سقط جنین شده
مدیرعامل موسسه حقوقی مجدوکیل الرعایا ادامه می هد: گاهی اوقات، مادر باعث سقط جنین نمی شود و فرد دیگری مسبب این اتفاق بوده، مطابق با قانون جمهوری اسلامی ایران در صورتی که فردی به عمد به زن حامله‌ای که در شکم وی، جنین شرایط حیات دارد، آزار و اذیت برساند و این رفتار موجب سقط شود ، مجرم شناخته شده و مستحق مجازات خواهد بود.
زمانی که پزشک وماما مجرم می شوند
مسعود جوکار درزی ادامه داد: علاوه بر این اگر ماما، پزشک یا هر شخص دیگری مانند دارو فروش و... ابزار تهدیدآمیز به منظور سقط جنین یا داروهای شیمیایی را در اختیار مادر قرار دهند، خواه به عمد ،خواه به دلیل سانحه و ناخواسته، در نظر قانون مجرم شناخته می شوند. این افراد بر اساس قانون چنان چه منجر به سقط جنین شوند ، پای میز محاکمه قرار خواهندگرفت و برای آن ها مجازات سقط جنین بر حسب قانون و مقرراتی که تصویب شده است اعمال می شود.
یک نکته قابل توجه
این حقوقدان در ادامه اظهار داشت: زمانی می‌توان ادعا داشت که مجازات سقط جنین باید صورت گیرد که، جنین به شکل زنده از رحم مادر خود بیرون نیاید. ولی چنان چه به زن آزار و اذیت و همچنین ضرب و جرح وارد شود و از این موقعیت شرایطی به وجود آید که منجر به خارج شدن زودتر از موعد جنین گردد آن هم در صورتی که جنین حیات داشته باشد، دیگر جرم در نظر دادگاه سقط جنین نیست و برای گناه کار مجازات دیگری به غیر از سقط جنین در نظر گرفته خواهد شد.
لوازم شکل‌گیری در جرم سقط جنین عمدی
مسعودجوکار درزی افزود: هر زمان سقط جنین به کمک یک وسیله فیزیکی انجام شود از جمله این که منجر به صدمه و آزار شخص گردد و یا بهره‌گیری از ابزاری به منظور از بین بردن و قتل جنین در حال تکامل باشد، باید فردی که مرتکب چنین جرمی شده مجازات شود. طبق قانون دیه یا قصاص برای این متهمان درنظر گرفته شده است.
سقط جنین با داور
وی اظهار داشت: اگر سقط جنین با استفاده از دارو به شیوه شیمیایی یا گیاهی رخ دهد ،قابل بررسی و تشخیص است. این موضوع شامل هر مواد و دارویی نمی‌شود، به این خاطر که تمامی آن ها جزو عوامل وقوع جرم به حساب نمی آیند و مجازاتی ندارد.
شاید برای شما هم هنوز سوال هایی از لحاظ حقوقی در موضوع سقط جنین باقی مانده باشد.
در ادامه مسعودجوکار درزی،مدیرعامل موسسه حقوقی مجد وکیل الرعایا به برخی از این پرسش ها از لحاظ حقوقی پاسخ داده است.
آیا سقط جنین برای اشخاص دارای تخصص مجازات دارد؟
فرد متخصص چه دکتر باشد چه ماما و چه شخص دارو فروش و یا این که در سقط جنین این افراد شریک نیز باشند بر اساس قانون مجازات سقط جنین با تمامی اشخاص که مجرم دانسته شوند برخورد جدی و قانونی می‌شود که مجازات آن پرداخت دیه و ۲ تا ۵ سال حبس می‌باشد.
آیا سقط جنین برای اشخاص غیرتخصص هم مجازات دارد؟
بر اساس قانون چنان چه شخص غیرمتخصص از طریق استعمال ادویه و ابزار غیرقانونی قابل احراز یا سایر لوازم باعث سقط جنین زن حامله شده باشد محکوم به حبس از ۳ تا ۶ ماه خواهد شد، این حکم در صورتی اعمال خواهد شد که محرز شود اقدامات وی صرفاً به منظور پیش گیری از آسیب‌های احتمالی و به منظور حفظ جان مادر بوده؛ اما به هر دلیلی به خاطر عمل غیرقانونی بر اساس قانون و مقررات به پرداخت دیه محکوم خواهد شد.
اگر پدری به طور عمدی(به واسطه ضرب و جرح یا آزار و اذیت) موجب سقط جنین همسر خود شود مجازات آن چیست؟
مطابق با قانون پدر به مجازات تعزیر،حبس ۱ تا ۳ سال و پرداخت دیه محکوم می شود(همین حکم در مورد افراد دیگر به غیر از پدر هم صادق است)
اگر مادر به طور عمد موجب سقط جنین خود شود چه مجازاتی دارد؟
سقط جنین اگر با میل و اراده خود مادر باشد، با هر انگیزه و هدفی برای وی بسیار دردناک است.
بر اساس قانون ایران هر زن حامله که جنین خود را طی هر مرحله از رشد و حیات که باشد، از روی عمد ،شبه عمد یا خطاء به قتل برساند و به بیانی بهتر از بین ببرد، در صورتی که به زبانی حقوقی یعنی مادر مباشر جرم باشد( جرم سقط جنین توسط مادر) در این شرایط دیه جنین حسب مورد از طریق عاقله(اقربای سببی )وی یا مرتکب این جنایت پرداخت می‌گردد.
سقط جنین غیر عمدی یا خود به خودی
خارج شدن جنین از رحم مادر حوادث و اتفاقات مختلف که کنترل آن از محدوده اراده مادر خارج باشد را سقط اتفاقی یا ناخواسته جنین می‌نامند. سقط جنین ناخواسته شامل چندین نوع می‌باشد از جمله سقط جنین کامل، ناقص، مکرر و اجتناب ناپذیر. از مهم ترین و شایع‌ترین دلایل سقط خود به خودی ایجاد اختلالات کروموزومی در سه ماه اول حاملگی می‌باشد اما عواملی همچون حاملگی پرخطر در اثر بالا بودن سن مادر و مبتلا بودن به بیماری‌هایی مانند لوپوس، دیابت، عفونت‌های رحمی ،در سقط جنین خود به خودی نقش بسزایی دارند. البته گاهی اوقات سقط جنین ناخواسته در اثر حوادثی همچون تصادف، افتادن مادر از ارتفاع، وارد شدن ضربه به جنین و غیره انجام می‌شود.
آیا سقط جنین به سبب تصادفات رانندگی مجازات دارد؟
سقط جنین به موجب تصادفات رانندگی غیر عمدی محسوب شده و مجازات آن در صورت احراز تقصیر راننده، طبق قانون ایران به تعزیر ،حبس ۲ ماه تا ۱ سال و پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم می‌باشد.
اگر ضربه ای به طور غیر عمدی یا ناخواسته به شکم مادر وارد شود و همین ضربه موجب سقط جنین شود و یا در اثر ضرب و جرح مادر جنین سقط گردد بدون قصد سقط شدن جنین، مجازات آن چیست؟
مرتکب حتی اگر پدر جنین باشد، اگر قصد سقط جنین را نداشته باشد نمی توان وی را به جرم سقط جنین عمدی محکوم کرد اما مطابق مقررات باید دیه را بپردازد.
سقط جنین درمانی
در موارد ممکن، سقط جنین به صورت عمدی و در جهت درمان و حفظ سلامت مادر با تشخیص پزشک انجام می شود؛ که شاید اصلی‌ترین دلیل والدین برای انجام این کار تشخیص و وجود یک نقص و کمبود در جسم جنین است که باعث ایجاد عاملی در معلولیت جسمی و فیزیکی روحی و یا اختلالات وراثتی می شود.
گاهی نیز بارداری‌های ناشی از روابط نامشروع و یا تجاوزات جنسی برای دختران و زنان اتفاق می‌افتد که در این موارد به دلایلی هم چون مسائل اخلاقی و فرهنگی و تعصبات ناشی از عقاید مختلف عمل سقط عمدی و خاتمه دادن به دوران بارداری توسط پزشک داده می‌شود.
آیا در سقط جنین درمانی هم باید دیه پرداخت گردد؟
در سقط جنین قانونی و مجاز ، باز دیه بر عهده اقدام کننده به سقط است اما پدر و مادر می توانند حق خود را به وی ببخشند.
پرداخت دیه سقط جنین بر عهده چه کسی است؟
دیه سقط جنین بر عهده کسی است که مستقیماً باعث سقط جنین شود.
اگر دکتر یا هر کسی غیر از پدر و مادر باعث سقط جنین شود دیه بر گردن اوست و باید دیه را پرداخت کند، حتی اگر پدر و مادر به سقط جنین راضی باشند.
دیه جنین به چه کسی به ارث می‌رسد؟
جنین به ورثه او می‌رسد و طبق قانون ارث و طبقات ارث تقسیم می‌شود البته اگر وارث جنین عامل و علت سقط باشد از دیه ارث نمی‌برد برای مثال اگر مادر باعث سقط جنین باشد از دیه سهمی نخواهد داشت.
اگر جنین خواهر و برادر نداشته باشد و پدر و مادر جنین نقشی در سقط آن نداشته باشند یک سوم دیه به مادر و دو سوم آن به پدر می‌رسد.
اگر مادری جنین خود را به طور عمد سقط کند آیا این می‌تواند یک دلیل برای طلاق از طرف مرد باشد؟
طبق قانون ایران مرد در هر زمان می‌تواند همسر خود را طلاق بدهد حتی بدون دلیل و این مورد می‌تواند به تنهایی علت طلاق از طرف مرد باشد.