بررسی حقوقی یک پرونده جنایی

حادثه 24 - دنیا به تاریک ترین نقطه خود می رسد، زمانی که انسانی به کشتار انسانی دیگر بر می خیزد؛ گویا محشر به اکران رسیده و توحُّشِ بر روی پرده، هراس را برای بقا به یادگار می گذارد.

قاتلی که سودای ارث پدر داشت

انگیزه قاتل و هم دستان وی برای به قتل رساندن پدر 80 ساله خود ، فقط طمعِ رسیدنِ به ارث بود. اما متهم و هم دستان وی نمی دانستند که با گرفتن جان پیرمرد فقط میله های سرد زندان نصیب آن ها می شود و همه ارث و میراثی که یک روز به واسطه رابطه نسبیِ خود به دست می آورد باید در خوابِ زندانِ حسرت و ندامت ببیند.

به گزارش حادثه 24، این ماجرا حدود سه ماه قبل رخ داده است، زمانی که کارآگاهان پلیس جنایی تهران درجریان مرگِ مشکوکِ پیرمردی 80 ساله در یکی از محله های تهران قرار گرفتند؛ با حضور بازپرسِ ویژه قتل و مأموران پلیس، تحقیقات گسترده ای در این خصوص آغاز شد.

در بررسی های اولیه پسر پیرمرد ادعا داشته پدرم درحال بالا رفتن از پله ها بود  که پایش سُرخورده و در اثر این عدم تعادل سر وی به زمین برخورد می کند. بلافاصله با اورژانس تماس گرفتیم اما انگار ضربه شدیدی  که به سرپدرم وارد شده بود کار خودش را کرده و  متاسفانه جانش را از دست داد.

کارآگاهان با ثبت اظهارات مردجوان، تحقیقات مستمر خود را ادامه دادند. با وجود این که مردجوان مرگ پدر خود را یک حادثه اعلام کرده بود، اما در بررسی های تکمیلی کارآگاهان و نظریه کارشناسیِ پزشکی قانونی معلوم گردید مقتول با اصابت جسم سختی که به سر وی وارد شده جان خود را از دست داده است.

با مشخص شدن این موضوع کارآگاهان به پسرمقتول مشکوک شده و از وی بازجویی جنایی به عمل آوردند. پسر مقتول هم که متوجه شد دیگرراهی برای فرار ندارد به ناچار لب به اعتراف گشود و گفت: من مشکل مالی داشتم اما پدرم با این که وضع مالی خوبی داشت به من کمکی نمی کرد . به همین خاطر با همسرم و یکی از دوستانم نقشه قتلش را کشدیم و اجرا کردیم تا شاید بعد از مرگش با ارثی که به ما می رسد زندگی راحتی را آغاز کنیم. به این ترتیب و با اعترافات مردجوان دو هم دست وی نیز دستگیر شدند.

ارثی که به وارث نرسید

ماجرای قتل پیرمرد بسیار غم انگیز و هولناک است، به هرحال عاملان این جنایت دستگیر شدند و حال باید منتظر بمانند تا زمان محاکمه آن ها فرا برسد و تاوان این کار سخیف را پس بدهند.

اما نکته ای که در این میان حائز اهمیت است دلیل جنایت است ((ارث )). مطابق با قانون جمهوری اسلامی ایران فردی که پدر خود را برای رسیدن به ارث به قتل برساند، از ارث هیچ سهمی نمی برد. اکنون برای بررسی بیشتر این پرونده و تبعات حقوقی آن مسعود جوکار درزی مدیرعامل موسسه حقوقی مجدوکیل الرعایا به عنوان یک حقوقدان این گونه عنوان می کند:

مدتی قبل بود که متهم این پرونده از موسسه حقوقی مجد وکیل الرعایا درخواست وکالت کرد تا در جلسات رسیدگی قضایی این ماجرا حضور داشته باشیم. اما این اتفاق هولناک سبب شد از منظر حقوقی نگاهی اجمالی به این نوع پرونده ها داشته باشیم .

در ابتدا باید توضیحاتی در مورد قتل عمد، قتل غیرعمد و قتل مورث داشته باشیم.

وی در ادامه گفت: به جرایم علیه تمامیت جسمانی(آسیب رساندنِ به جسمِ) اشخاص جنایت می گویند.همچنین به شخصی که جنایت را وارد کرده جانی و به شخصی که جنایت بر وی وارد شده مجنیُ علیه می گویند.

مسعودجوکار درزی ادامه داد: به جنایتی که منجر به فوت شود جنایت بر نفس و به جنایتی که منجر به فوت نشود جنایت مادون نفس می گویند.

اما باید به این نکته نیز توجه داشته باشیم که برای تحقق جنایت سه شرط لازم است:

۱-انسان بودنِ مجنی‌علیه

۲-دیگری بودن، (جنایت بر خود یا همان خودکشی جرم نیست)

۳-محقون الدم بودن مجنی علیه(منظور این است که خون شخص از نظر موازین شرعی و قانونی محترم باشد و قانون گذار جسم و جان او را مورد حمایت قرار داده باشد).

جنایت

وی اظهار داشت: جنایت به دو قسم عمدی و غیر عمدی تقسیم می شود و جنایت غیر عمدی خود دو حالت دارد :شبه عمد و خطای محض ، بنابراین سه نوع جنایت وجود دارد:

۱-عمدی ۲-شبه عمدی ۳-خطای محض.

مدیرعامل موسسه حقوقی مجد افزود: در قتل عمدی مرتکب هم قصد رفتار و هم قصد جنایت واقع شده بر روی مجنی علیه را دارد (بند الف ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی ) مانند این که با قصد قتل به شخص تیراندازی کند و آن شخص بمیرد. اما  در جنایت شبه عمدی ، مرتکب قصد رفتار بر روی مجنی‌علیه را دارد ولی قصد نتیجه بر روی وی را ندارد (بند ب ماده ۲۹۱ قانون مجازات اسلامی ) مانند این که فرد الف بدون قصد قتل ، به ب سیلی بزند ولی ب بمیرد.

در جنایت خطای محض نیز مرتکب قصد رفتار بر روی مجنی‌علیه و قصد ارتکاب جنایت بر روی وی را ندارد (بند پ ماده ۲۹۲ قانون مجازات اسلامی ) مانند این که فرد الف تیری به قصد شکار کردن حیوانی رها کند ولی تیر به خطا رفته و به انسانی برخورد کند و باعث قتل وی شود.

وی ادامه داد: مجازات قصاص فقط در قتل عمدی وجود دارد و در جنایات شبه عمدی و خطای محض تحت هیچ شرایطی قصاص وجود ندارد.

مسعود جوکار درزی با بیان اینکه جنایت ممکن است با مباشرت انجام شود یا به تسبیب گفت: مطابق با ماده ۴۹۳ قانون مجازات اسلامی،مباشرت آن است که جنایت مستقیماً توسط خود مرتکب واقع شود و مطابق با ماده ۵۰۶ قانون مجازات اسلامی،تسبیب در جنایت آن است که کسی سبب تلف شدن یا مصدومیت دیگری را فراهم کند و خود مستقیماً مرتکب جنایت نشود به طوری که در صورت فقدان رفتار او جنایت حاصل نمی شد مانند آن که چاهی بکند و کسی در آن بیفتد و آسیب ببیند.

شریک قتل هم پایش گیر است

مسعود جوکار درزی در ادامه به شرکت در جنایت نیز اشاره کرد و افزود: در شرکتِ در جرم باید رفتار مرتکبین در تحقق جرم نقش داشته باشد ماده ۳۶۸ قانون مجازات اسلامی نیز به همین نکته اشاره دارد که اگر برخی از رفتارها در تحقق قتل نقش داشته باشد فقط کسانی که آن رفتار را انجام داده اند قاتل محسوب می شوند.

البته درصد تاثیرگذاریِ رفتار مرتکبین تاثیری در تحقق یا عدم تحققِ شرکت در جرم و همچنین مجازات مرتکبین ندارد، برای مثال اگر رفتار دو نفر در قتل نقش داشته باشد ولی تاثیر رفتار یک نفر ۱۰ درصد و تاثیر رفتار دیگری ۹۰ درصد باشد شریک در جنایت هستند و مجازات آن هانیز یکسان است.

وی افزود: با توجه به این که شرکت در جرم منوط به تبانی و قصد مجرمانه نیست لذا امکان دارد جنایت نسبت به یک نفر عمدی و نسبت به شریک دیگر غیر عمدی باشد که در این صورت هر شریک بر اساس نوع جنایت ارتکابی خود مجازات می شود هم چنین اگر جنایت نسبت به تمامی شرکا عمدی باشد ولی قصاص نسبت به یکی از آن ها امکان نداشته باشد این امر مانع قصاص شرکای دیگر نیست مثلاً اگر الف فرزند خود را با مشارکت ب به قتل برساند در این جا الف به دلیل این که پدر مقتول است و قصاص نخواهد شد ولی به قصاص محکوم می شود.

ارث بی ارث

مسعودجوکار درزی مدیرعامل موسسه حقوقی مجدوکیل الرعایا در ادامه با اشاره به موضوع قتل مورث که در این پرونده شاهد آن هستیم این گونه بیان می کند:  قتل مورث، فعل قبیحی که به تبعاتِ آن در ماده ۸۸۰ قانون مدنی اشاره شده است اظهار می دارد:

« قتل از موانع ارث است بنابراین اگر کسی مورث خود را عمداً به قتل برساند از ارث محروم می‌شود.»

در این زمینه استثنائاتی نیز وجود دارد مثلاً اگر پدر فرزند خود را به قتل برساند علاوه بر اینکه قصاص نمی‌شود بلکه ارث بردن او نیز همچنان پابرجاست ولی در مورد مادر این حکم وجود ندارد و در صورتی که مادری فرزندش را به قتل برساند مشمول همان قاعده کلی شده و از او ارث نمی برد.

وی گفت: بنابراین همان طور که در ماده هم اشاره شد قتلی مانع از ارث بردن است که به صورت عمدی واقع شود یعنی وارث به خاطر اینکه بعداً از مورث خود ارث ببرد اورا عمدا به قتل برساند تا سریع تر موجبات ارث بری او فراهم شود که اگر این اتفاق افتاد و فرد با سوء نیت کسی را که قرار است از او ارث ببرد به قتل برساند قانون اورا ممنوع از ارث می داند.

مسعودجوکار درزی در ادامه با اشاره به قتل غیر مستقیم مورث نیز این گونه اذعان داشت: فرقی نمیکند وارث مورث خود را به طور مستقیم و به مباشرت بکشد یا بصورت غیرمستقیم و به تسبیب . پس اگر وارث با تحریکِ حیوان یا فردِ فاقد اراده و اهلیت ، مورث را عمداً بکشد گرچه تهدیدکننده مستقیماً در ارتکاب قتل مباشرت نداشته ولی چون سبب اقوی از مباشر است ، قتل عمدی به او نسبت داده میشود ، قتـل عمدی به او نسبت داده میشود و از ارث محروم میگردد.

مدیرعامل موسسه حقوقی مجد وکیل الرعایا اضافه کرد: مبنای حرمانِ قاتل از ارث، بی‌لیاقتیِ اوست و با بخششِ مورث هم قاتل ارث نمیبرد ولی قتلی که به دستور مورث و برای رهایی او از درد و رنج و بدنامی واقع می شود مانع ارث نیست . همچنین اگر وارثی به عمد سبب ساقط شدن جنین شودگرچه عمل او از نظر کیفری قتل نیست ولی به حکم ماده 852 قانون مدنی از ارث محروم میشود.

قتل وصیت را هم باطل می کند

وی در ادامه با اشاره به اینکه قتل عمدی مورث مانع از ارث بردن اموال مقتول می شود اما قتل چه عمدی و چه غیرعمدی باشد، سبب می شود وارث (قاتل) از دیه مورث ارث نبرد گفت: معاونت در قتـل عمدی مورث مانع ارث نمی باشد گرچه نظر غالب معتقد است ،معاون در قتل عمدی نیز محروم از ارث است ولی ماده 357 قانون مجازات به گونه‌ای انشاء شده است که معاون در قتل عمدی را شامل نمی شود و وی را از ارث بردن منع نمی کند .

مسعود جوکار درزی اضافه کرد: قانون تنها قتل مورث را مانع ارث به شمار آورده است ولی در مورد قتل موصی(وصیت‌کننده) ساکت است . براساس دیدگاه غالب قتل عمدی موصی توسط موصی‌له(کسی که وصیت به نفع او شده است) با انگیزه تملک موصی‌به(مورد وصیت) هم مانع وصیت می شود. به عبارت دیگر قتل عمدی موصی با هدف دستیابی به موصی‌به موجب بطلان وصیت است.  

آخرین اخبار «حقوقی و قضایی» را در صفحه حقوقی و قضایی حادثه 24 بخوانید.

صفحه اینستاگرام حادثه 24 را در اینجا دنبال کنید.