حادثه 24 - یک روانشناس بالینی کودک و نوجوان با اشاره به اینکه «آمار رسمی در مورد افزایش خودکشی نوجوانان در حال حاضر وجود ندارد اما شنیده‌ها حاکی از افزایش آمار خودکشی در میان نوجوانان به خصوص در شهرستان‌ها است و حداقل اخبار این افزایش را نشان می‌دهد »، گفت: این مسئله شاید به دلیل امکانات اقتصادی و اجتماعی کمتر در نوجوانان این مناطق است.
آسیه اناری در خصوص دلایل خودکشی نوجوانان در جامعه و راهکارهای کنترل این پدیده اظهار کرد: به طور کلی هر عملی که با برنامه قبلی چه تحت تاثیر یک عامل کوتاه مدت یا تحت تاثیر عامل دراز مدت برای پایین دادن زندگی انجام شود خودکشی در نوجوانی گفته می‌شود. خودکشی نوجوانان به دو قسمت خودکشی مستقیم و خودکشی غیرمستقیم تقسیم می‌شود.
وی افزود: خودکشی مستقیم از قبل برنامه‌ریزی شده و تحت شرایط هیجانی، عاطفی و... انجام می‌شود، اما در خودکشی غیر مستقیم لزوما هدف نوجوان خودکشی نیست، ولی آنقدر رفتار نوجوان پرخطر است که منجر به مرگ می‌شود؛ برای مثال مصرف دوز زیادی از مواد مخدر یا رانندگی با سرعت بالا از انواع خودکشی غیر مستقیم است.
این روانشناس بالینی کودک و نوجوان در مورد عوامل موثر بر خودکشی در نوجوانان عنوان کرد: نوجوانی دوره‌ای است که افراد از نظر هیجانی به رشد و تکامل بالایی رسیده‌اند ولی قسمتی از مغز که مسئول کنترل این هیجانات است، کاملا شکل نگرفته، بنابراین بروز هیجانی بسیار زیادی را در نوجوانان شاهد هستیم، بدون اینکه نوجوان بتواند هیجانات را کنترل کند؛ بنابرابن اگر نوجوان، غمگین، مضطرب یا افسرده شود یکی از راه حل‌های آنی برای رفع این موارد در نوجوانان اقدام به خودکشی است. در مواردی نیز نوجوان دچار آسیب بلندمدت نمی‌شود بلکه در پی اختلاف با والدین دست به چنین عملی می‌زند؛ بنابراین دوره نوجوانی به دلیل اینکه منطق کامل شکل نگرفته و هیجان پررنگ است ریسک خودکشی را زیاد کرده است.
وی افزود: از طرفی دیگر با شیوع بیماری کرونا و خانه‌نشین شدن نوجوانان، تفریحات و مراودات خانوادگی از بین رفته و خانواده‌ها و نوجوانان نیز تحت فشار هستند. این مسئله بیشتر عدم کنترل هیجان را نشان می‌دهد. شرایط کرونا و مسائل مالی، اجتماعی، اقتصادی و خانه‌نشینی و قطع روابط بیشتر از قبل احساسات منفی که منجر به آسیب رساندن به خود می‌شود را افزایش داده است. فراموش نکنیم تفاوت بین سطح زندگی و مقایسه سطح زندگی در نوجوانان، آنها را برای آسیب رساندن به خود تشویق می‌کند؛ یعنی اینکه استفاده از فضای مجازی نوجوانان را در معرض اطلاعات زیاد قرار داده و این مسئله باعث می‌شود نوجوان خود را با بقیه مقایسه کند. شاید این مقایسه‌ها اساس منطقی نداشته باشد، اما نوجوانان این کار را انجام داده در نتیجه هیجانات منفی بالا می‌رود و چون نمی‌توانند این هیجانات را کنترل کنند، خودکشی یکی از راه حل‌ها می‌شود.
اناری ادامه داد: مسئله بعدی این است که خانواده‌ها برقراری رابطه مثبت با نوجوان را به خوبی آموزش ندیده‌اند؛ یعنی خانواده‌ها و والدین چگونگی درک نوجوان یا مقایسه صحیح بدون توهین و ... را نیاموخته‌اند. این مسئله هیجانات منفی را افزایش می‌دهد و هر هیجان منفی در نوجوانی ممکن است برای نوجوانی که منطقش کامل شکل نگرفته باعث آسیب رساندن شود. پس در این رابطه کرونا و عواقب آن، فرزندپروری نامؤثر، بلوغ و نوجوانی و افزایش استفاده از فضای مجازی از فاکتورهای عامل افزایش خودکشی در نوجوانان هستند.
وی با اشاره به اینکه «وقتی نوجوانی حرف از خودکشی می‌زند نباید نادیده گرفته شود»، خاطرنشان کرد: این مسئله باید جدی گرفته شود. وقتی صحبت از خودکشی به میان می‌آید و یا علائمی در رفتار نوجوان مشاهده می‌شود، خانواده باید به‌شدت به صورت غیرمستقیم از نوجوان مراقبت کند. خانواده باید سریعا با یک مشاور، روانشناس یا روانپزشک متخصص کودک و نوجوان تماس گرفته و علائم را چک کنند.
این روانشناس بالینی کودک و نوجوان ادامه داد: خودکشی کودکان و نوجوانان خیلی تفاوتی با یکدیگر ندارد، اما خودکشی نوجوانان تفاوت‌های بارزی با خودکشی بزرگسالان دارد. بزرگسالان نقشه‌های قوی‌تری برای خودکشی می‌کشند و قوی‌تر عمل می‌کنند. بزرگسالان سعی می‌کنند خیلی جلب توجه نکنند، اما نوجوانان جلب توجه بیشتری دارند.
وی تصریح کرد: در نوجوانان قبل از خودکشی گوشه‌گیری، پرخاشگری و کناره‌گیری بسیار زیاد از خانواده دیده می‌شود. در بعضی مواقع نیز دیده می‌شود که نوجوان بسیار مهربان شده و مدام از والدین بابت اینکه فرزند خوبی نبوده عذرخواهی می‌کند .
اناری در مورد تفاوت عوامل موثر بر خودکشی نوجوانان در گذشته با امروزه عنوان کرد: چیزی که در گذشته باعث اقدام به خودکشی در نوجوانان می‌شد هیجانات منفی نوجوانان و خود بلوغ بود، اما در حال حاضر تفاوت‌های اجتماعی و اقتصادی و آزادی‌های بیشتر که ممکن است به هر دلیلی فراهم نشود، می‌تواند یکی از عوامل خودکشی باشد؛ برای مثال در گذشته نوجوانی که افسردگی شدید داشت این اقدام را انجام می‌داد، اما امروزه لزوما چنین دلیلی باعث نمی‌شود نوجوانان خودکشی کنند بلکه یک تصمیم آنی می‌تواند باعث این اقدام شود، به این خاطر که نوجوانان نسل امروز کنترل هیجانات‌شان ضعیف‌تر شده است. نوجوانان امروز از نظر مهارت‌های اجتماعی ضعیف‌تر از نسل قبلی هستند. این مسئله به‌خاطر استفاده از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی است. نوجوانان اطلاعات زیاد دارند اما به اندازه این اطلاعات امکانات و آزادی کافی ندارند و از طرفی نمی‌شود آزادی‌های زیادی نیز در اختیارشان قرار داد، زیرا سنشان سن پرخطری است. در واقع نسل نوجوان امروزی در کنترل هیجانات خود ناپخته‌تر از نسل گذشته عمل می‌کنند.
این روانشناس بالینی کودک و نوجوان با اشاره به اینکه «آمار رسمی درمورد افزایش خودکشی نوجوانان در حال حاضر وجود ندارد اما شنیده‌ها حاکی از افزایش آمار خودکشی در میان نوجوانان به خصوص در شهرستان‌ها است و حداقل اخبار این افزایش را نشان می‌دهد»، گفت: این مسئله شاید به دلیل امکانات اقتصادی و اجتماعی کمتر در نوجوانان در این مناطق باشد. آنها راهی برای رسیدن به خواسته‌هایی که زندگی مدرن و شبکه‌های اجتماعی در ذهنشان ایجاد کرده، برای خودشان نمی‌بینند. به هر حال شبکه‌های اجتماعی نوعی از زندگی را به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم تبلیغ می‌کنند؛ بنابرابن برای نوجوانی که در مناطق محروم‌تر و یا مناطق کوچکتر زندگی می‌کند این عدم داشتن امکانات و دسترسی ناعادلانه به بعضی امکانات به خوبی مشهود است و این مسئله ممکن است باعث شود نوجوان تصمیم ناگهانی گرفته و به خود آسیب برساند. نوجوان با این کار صورت مسئله رسیدن به خواسته‌های خود را پاک می‌کند. فکر می‌کنم آمار خودکشی در شهرهای کوچک بیشتر است و در اخبار نیز به آن اشاره شده است.
وی در مورد آمار خودکشی بین دختران و پسران نوجوان اظهار کرد: تفاوتی در مقایسه آمار کلی خودکشی در دختران و پسران نوجوان وجود ندارد، اما خودکشی‌های موفق در پسران نوجوان بیشتر از دختران رخ داده است. آماری که اخیرا منتشر شده نشان می‌دهد که پسران تصمیمات جدی‌تری گرفته و راه‌های پر خطر را برای رسیدن به خودکشی انتخاب می‌کنند، یعنی راه‌هایی که به هدف خود می‌رسند؛ برای مثال پسران راه‌هایی مانند دار زدن یا پرت کردن خود از ارتفاع را انتخاب می‌کنند که امکان نجاتشان را کمتر می‌کند، اما دختران راه‌های کم‌خطرتر را بیشتر برای جلب توجه استفاده می‌کنند، برای مثال آنها راه‌هایی مانند مصرف قرص را که امکان نجات بیشتری دارد، انتخاب می‌کنند.
اناری ادامه داد: احتمال خودکشی در نوجوانان در ابتدا و اواسط نوجوانی یعنی ۱۳تا ۱۶ سالگی بسیار بیشتر است. در انتهای نوجوانی چون شخصیت نوجوان تثبیت شده و از نظر منطقی نیز پیشرفت‌هایی داشته است کمتر به این کار اقدام می‌کند و کمتر احتمال خودکشی موفق در این سن وجود دارد.
وی در مورد راهکارهای مقابله با این مشکل در جامعه خاطرنشان کرد: در پیدایش این مشکل عوامل مختلفی دخالت دارند و روانشناسان یا جامعه‌شناسان به تنهایی نمی‌توانند این مسئله را حل کنند، این پدیده مشکلی بین‌رشته‌ای است که باید متخصصین مختلفی از روانپزشک، روانشناس و جامعه‌شناس به حل آن کمک کنند، از جمله راهکارهای مقابله با خودکشی در نوجوانان از منظر روان‌شناختی آموزش برخورد با نوجوانان در سطح کلان و در خانواده‌ها است، یعنی اگر والدین آموزش ببینند تا چطور با نوجوان برخورد کنند و فرآیند بلوغ را پذیرفته و به نوجوان احترام گذاشته و احترام دریافت کنند،آمار خودکشی بسیار کمتر خواهد شد. خانواده‌ها هنوز نمیدانند با فرزند نوجوانشان چگونه برخورد کنند.
این روانشناس بالینی کودک و نوجوان ادامه داد: مسئله بعدی آموزش کنترل هیجان به نوجوانان است. باید نوجوانان را توانمند کرد تا به سن نوجوانی رسیده و از این سن عبور کنند. نوجوان‌هایی که توانمند نشده‌اند ابزار گذار از نوجوانی را ندارند. توانمندی نوجوان و دادن مهارت‌های اساسی مانند مهارت کنترل هیجان، کنترل خشم، مهارت حل مسئله و کنترل فضای مجازی بسیار در حل این مشکل کمک‌کننده است.
وی افزود: از منظر اجتماعی نیز رسیدگی به مشکلات اقتصادی، رسیدگی به فاصله طبقاتی بین افراد و افزایش و توسعه عدالت اجتماعی می‌تواند در پیشگیری از این معضل موثر باشد.