حادثه 24 - پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین از دیرباز مردان بزرگی در عرصه‌های علم، عرفان، هنر، دین و سیاست در دامان خود پرورش داده و همواره مأمن بسیاری از بزرگان تاریخ بوده است.
این سرزمین کهن با پشتوانه تمدنی باستانی آثار و ابنیه‌های فراوانی در خود جای داده است که بسیاری از آن‌ها تاریخ پرفراز و نشیبی را در دل خود پنهان کرده‌اند و حکایت‌های جذابی برای گفتن دارند.
در میان آثار فراوانی که در سرزمین هگمتانه وجود دارد، آرامگاه دو پیامبر بنی‌اسرائیل به نام‌های حیقوق نبی(ع) و حجی پیامبر(ع) به چشم می‌خورد که علاوه بر پیشینه مذهبی بر قدمت تاریخی مقابر نیز صحه می‌گذارد.
مقبره حیقوق نبی(ع) در جنوب غربی شهرستان تویسرکان قرار دارد، این پیامبر الهی بین سال‌های ۶۰۰ تا ۶۵۰ قبل از میلاد می‌زیسته است، در اسناد تاریخی «حیقوق» به معنی «در بغل کشیده شده» آمده است.
به نظر می‌رسد علت برگزیدن این نام برای آن پیامبر این است که در کودکی به علت بیماری از دنیا می‌رود و حضرت الیاس(ع) او را در آغوش می‌گیرد و از خداوند حیات دوباره برای وی می‌طلبد و او زنده می‌شود.
این پیامبر الهی پس از شعبای نبی به رسالت مبعوث شده و نگهبان معبد سلیمان در اورشلیم بوده است، او سال‌های زیادی در اسارت بخت‌النصر بوده و پس از فتح بابل به دست کوروش، به همراه دانیال نبی به ایران آمده و در تویسرکان ساکن شده، تصویر حیقوق نبی هم اکنون در موزه واتیکان رم موجود است.
مقبره حیقوق نبی، از قدیمی‌ترین آثار تاریخی ایران و استان همدان است که ارزش تاریخی بسیاری دارد، این بنای برجی شکل، با آجر ساخته شده و گنبدی شکل است، پوشش داخلی آن مدور و پوشش خارجی آن هم مخروطی شکل است.
ساختمان بقعه، پیش از استیلای اعراب بر ایران بنا شده و در برهه‌ای از زمان نیز تخریب شده است، بنا بعدها توسط عده‌ای از خیرخواهان شهر تعمیر و در حفاری‌های سال ۱۳۶۸ هجری شمسی نیز بقایای حصار مربع شکل با چهار برج در اطراف آن مشخص شد که به نظر می‌رسد از خود بنا قدیمی‌تر باشد.
دیگر پیامبری که در استان همدان آرمیده، حضرت حجی(ع) است که مقبره آن در یکی از مهمترین مساجد شهر همدان قرار دارد، شاید کمتر کسی بداند که آرامگاه یکی از پیامبران بنی‌اسرائیل در مسجد پیغمبر واقع شده است. مدفن پیغمبر حجی یا حگی(به معنی مسرور) در پشت محراب مسجد قرار دارد و دارای قدمتی ۵۰۰ ساله است.
طبق مستندات تاریخی این پیامبر الهی پیش از حضرت زکریای اول، پس از مردخای(از نوادگان حضرت یعقوب(ع)) در عهد داریوش دوم و حدود ۶۷۵ سال قبل از حضرت عیسی(ع) به نبوت مبعوث شد.
علاوه بر مقبره حضرت حجی(ع) در ضلع جنوبی فضای داخلی مسجد(امامزاده) دو سنگ قبر دیگر نیز وجود دارد، گویا یکی از این سنگ قبرها متعلق به بانی مسجد و دیگری از آنِ میرزا محمدبن‌میرزاعبداالله عموی بزرگوار آیت‌الله تألهی است.
برخی از مردم همدان اعتقاد دارند که در کنار قبر حجی نبی(ع) قبر یکی دیگر از انبیاء الهی نیز است اما نام و اثری از پیامبر دوم در آنجا وجود ندارد، اگر این احتمال درست باشد هر دو پیامبر در زیر همان یک سکو مدفون‌اند.
آرامگاه حضرت حجی(ع) مورد احترام مردم همدان است به طوریکه روی سکوی قبر پیغمبر همیشه تعدادی شمع روشن در شمعدانی‌ها و قندیل‌های سنگی دیده می‌شود که همین امر نشان دهنده، تقدس و احترام مکان در میان اهالی بومی است.
مسجد پیغمبر یکی از مساجد با اهمیت همدان است که در ابتدای بازار فلسطین، راسته پیغمبر، روبروی کاروانسرای قلمدانی واقع شده و در سال ۱۳۷۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
موقعیت مکانی مسجد پیغمبر نشان می‌دهد که مسجد مرکزیت خاصی داشته و هم اکنون نیز آن موقعیت تاحدودی حفظ شده است، آرامگاه حجی نبی(ع) جزء ساختمان مسجد محسوب می‌شود البته به‌نظر می‌رسد که ساختمان این قسمت قدیمی‌تر از ساختمان مسجد باشد.
مسجد پیغمبر از دو بافت معماری یعنی شبستان بزرگ و فضای کوچکی که قبر حجی پیامبر(ع) در آن قرار دارد، تشکیل شده است، شبستان اصلی مسجد مستطیلی به ابعاد ۱۵ در ۲۰ متر است که در میان تاق‌نماهای بزرگ و عمیق در چهار ضلع شبستان محصور است و از بناهای دوره‌ی قاجار به شمار می‌رود، این مسجد در دهه هفتاد هجری شمسی نیز توسط سازمات میراث فرهنگی همدان مرمت شده است.
مسجد از یک در ورودی اصلی، شبستان با سقف‌های چهار طاقی گهواره‌ای و قوس‌های ۵ و ۷، کمانی و شاخ بزی تشکیل شده است، شیوه معماری آن از نوع بناهای محلی و همانند مساجد شهرهای کوهستانی کمی پایین‌تر از سطح زمین واقع شده و پایه ستون‌هایش از سنگ است همچنین دارای سقف کوتاه با مصالح سنگ و آجر همراه با سرستون‌های سنگی است.
کل بنای مسجد با احتساب گنبد و قبر پیغمبر حجی ۵۰۰ متر مربع زیربنا دارد. آرامگاه، فضایی حدود ۵ در ۶ متر است و در ضلع جنوبی تاق‌نمایی کم‌عمق دارد، قبر پیغمبر سکو مانندی برجسته دارای ارتفاع ۴۰ سانتی‌متری است که از جنس سیمان ساخته شده و به‌نظر می‌رسد در گذشته آجرچین بوده است.