حادثه 24 - کلکسیونر جماعت برای دلش زندگی می‌کند. خیلی‌هایشان رنج می‌کشند برای سر و شکل‌دادن یک مجموعه اما ته دلشان همیشه راضی است. وقتی می‌نشینند و به کلکسیون پرزرق‌و‌برق‌شان نگاه می‌کنند از آن لحظه لذت می‌برند و سرمایه‌ای که روزبه‌روز ارزش‌افزوده پیدا کرده برایشان اهمیت چندانی ندارد. افشین اسدی، کلکسیونری که مجموعه‌ای بی‌نظیر از ماکت انواع و اقسام خودروهای خارجی را در اختیار دارد یکی از همین افراد است که اصلا دوست ندارد درباره دستاورد مادی مجموعه‌اش صحبت کند. او از آن دست مجموعه‌دارانی است که بیش از آنکه برای خرید و فروش مجموعه‌اش تقلا کند در تب‌وتاب به نمایش گذاشتن ماکت‌هاست. علاقه وافر کلکسیونر 32ساله گیلانی به‌خودرو که از دوران کودکی شکل گرفته در نهایت به جمع‌آوری 2500ماکت خودرو منجر شده و حالا او را صاحب مجموعه‌ای کم‌نظیر کرده است. او از این حیث رکورددار است و به‌عنوان یکی از معروف‌ترین کلکسیونرهای ماکت شناخته می‌شود. نشستن پای صحبت‌های کسی که از کودکی رؤیای جمع‌آوری ماکت خودرو داشته و ارزش مجموعه‌اش اکنون به حدود 8میلیارد تومان رسیده خالی از لطف نیست.
قصه از کجا شروع شد
پای صحبت‌های کلکسیونرها که بنشینید حتما از اتفاقی برای شما خواهند گفت که آنها را به یک پدیده‌ای علاقه‌مند کرده و در نهایت منجر به سر و شکل گرفتن کلکسیون‌شان شده است؛ مثل جرقه‌ای که با نخستین نگاه، آتش عشق را در دل روشن می‌کند و مسیر زندگی را تغییر می‌دهد. نخستین جرقه‌های زندگی افشین اسدی که در 32سالگی کلکسیونر بی‌رقیب ماکت خودرو است از کودکی زده شده است؛ «من از 4-3 سالگی علاقه عجیبی به ماشین داشتم و یکی از سرگرمی‌هایم این بود که اسم ماشین‌های خارجی را یاد بگیرم. به همین دلیل همیشه از اطرافیانم ماشین کوچک پلاستیکی هدیه می‌گرفتم و با همان هدیه‌های کوچ حسابی سر ذوق می‌آمدم». همان ماشین‌های کوچک پلاستیکی کار خودش را کرد و افشین اسدی از نوجوانی برای خرید و تشکیل مجموعه‌ای از ماکت‌های خودروهای خارجی به صرافت افتاد. او از 12سالگی یعنی 20سال قبل نخستین ماکت‌ها را خرید و کارش را با خرید ماکت مرسدس بنز که همیشه مشتریان خودش را دارد شروع کرده است؛ «اولین ماکتی که خریدم بنز معماری بود و بعدها شورولت ایمپالا را هم اضافه کردم و از همان جا به این فکر افتادم که ماکت خودروهای خارجی را بخرم و نگه دارم. بعد از گذشت 20سال همچنان در حال خرید ماکت جدید هستم و به این کار عشق می‌ورزم.»
مصائب مجموعه‌داری
مجموعه‌هایی که کلکسیونرها تشکیل می‌دهند در نگاه اول راحت‌الوصول به‌نظر می‌رسند اما رنجی که برخی از آنها برای تکمیل مجموعه‌ها متحمل می‌شوند کم نیست. صرف‌نظر از هزینه‌ای که برای سر و شکل دادن یک مجموعه منحصربه‌فرد صرف می‌شود، جست‌وجو برای پیداکردن مدل جدید و قدیمی و پر و پیمان‌کردن کلکسیون از هر کسی بر نمی‌آید و شاید به همین دلیل بسیاری از کلکسیونرها یا همان مجموعه‌دارها بعد از چند سال عطایش را به لقایش می‌بخشند تا به زندگی عادی برگردند. افشین اسدی از آن مجموعه‌دارانی است که سختی‌های این کار را به جان خریده و هنوز هم مثل روزهای نوجوانی در تب و تاب یافتن ماکت خودروهای قدیمی است؛ «مسلما تشکیل یک مجموعه کامل کار آسانی نیست و همه دوستانی که به‌عنوان مجموعه‌دار می‌شناسم بارها متضرر شده و تاوان پس داده‌اند. در این کار اول سرتان کلاه می‌رود اما آرام آرام فوت‌وفن مجموعه‌داری را یاد می‌گیرید. برخی دوستان تعدادی ماکت تقلبی را به جای اصل به من فروختند اما رفته رفته یاد گرفتم و الان هم از ماکت‌فروش‌های معتبر ایران خرید می‌کنم.» آنطور که افشین اسدی می‌گوید کلکسیونرها گاهی برای خرید ماکت‌های جدید به دوستانی که در آن سوی مرزها دارند متوسل می‌شوند و بسیاری از ماکت‌ها مسیری طولانی را برای جاخوش‌کردن در انبار مجموعه‌دارهای ایرانی طی می‌کنند.
یک سرمایه‌گذاری بلندمدت
افشین اسدی، مجموعه‌داری را یک کار دلی می‌داند و معتقد است کسانی که قدم در این مسیر پر فراز و نشیب می‌گذارند نباید انتظار بازگشت سرمایه‌شان را داشته باشند؛ «کلکسیونرها بابت علائق‌شان هزینه می‌کنند اما گاهی اوقات ممکن است کارشان به سوددهی هم برسد. من ماکتی دارم که 16سال قبل 80 هزار تومان خریدم و الان 7میلیون تومان قیمت می‌خورد. در کلکسیون من از ماکت یک میلیون تومانی تا 100میلیون تومانی پیدا می‌کنید. قیمت ماکت‌ها به برند، تعداد تولید و متریالی که برای ساخت استفاده شده بستگی دارد. بنابراین اگر یک مجموعه‌دار بخواهد به سود برسد گاهی اوقات باید 15-10سال صبوری کند و با هزینه‌های نگهداری از کلکسیونش کنار بیاید. شخصا دنبال کاسبی نیستم و از این کار لذت می‌برم.»
تکه‌ای از وجود من
کلکسیونر گیلانی در این 20سال بالغ بر 2500ماکت جمع‌آوری کرده که بین کلکسیونرهای ماکت یک رکورد است. بخشی از این ماکت‌ها را در یکی از اتاق‌های خانه‌اش نگهداری می‌کند و بخشی دیگر را به انبارهای امن اطراف شهر منتقل کرده است. او می‌گوید بسیاری از این ماکت‌ها از خط تولید کارخانه‌ها خارج شده و به همین دلیل قیمت مضاعفی پیدا کرده است. اسدی، گرانی سرسام‌آور ارز را یکی دیگر از دلایل افزایش قیمت ماکت‌ها و ارزش افزوده پیداکردن سرمایه کلکسیونرها می‌داند؛ «خیلی‌ها در پوشش کلکسیونر کاسبی می‌کنند و پول‌های هنگفتی به جیب می‌زنند. عده‌ای بعد از خرید ماکت‌های خارجی آنها را انبار می‌کنند و با افزایش قیمت ارز قیمت را بالا می‌برند. مثلا یک ماکت2 میلیونی طی چند روز 500هزار تومان گران می‌شود و نفع این گرانی‌ها عاید واردکننده‌ها و صد البته دلال‌ها می‌شود. کار من ساختمان‌سازی است و اصلا دوست ندارم از راه خرید و فروش ماکت درآمد داشته باشم. ماکت‌هایی که می‌خرم آرام‌آرام به تکه‌ای از وجودم بدل می‌شوند و دیگر دل فروختن‌شان را ندارم. من برای خرید هر کدام از این ماکت‌ها قید بسیاری از خوشی‌های زندگی‌ام را زده‌ام.»
در جست‌وجوی همراه
سبک زندگی کلکسیونرها با افراد معمولی متفاوت است و اگر در زندگی یک همراه همیشگی نداشته باشند باید قید علائق‌شان را بزنند. بنابراین کلکسیونرها حساسیت زیادی در انتخاب همسر دارند و مهم‌ترین چالش زندگی‌شان ازدواج با کسی است که در این مسیر در کنارشان باشد. کلکسیونر گیلانی که حالا به‌عنوان کلکسیونری قدیمی شناخته می‌شود با آگاهی از این موضوع می‌گوید: «یکی از شانس‌های بزرگ زندگی من این است که نامزدم از این کار لذت می‌برد و تماشای این ماکت‌ها برایش لذت‌بخش است. مثلا بین ماکت‌هایی که می‌بینید لندروور را خیلی می‌پسندد و من هم مجموعه کامل لندروور را خریده‌ام.» یکی از معیارهای اصلی برای تعیین قیمت ماکت خودرو، سایز آنهاست. ماکت خودرو معمولا در سایزهای مختلف موجود است اما آنطور که اسدی می‌گوید نوع یک 18بیشتر بین کلکسیونرها خرید و فروش می‌شود؛ «ماکت خودرو سایزهای متنوعی دارد؛ مثل یک 12، یک 18، یک 43، یک50 و یک 87که هر کدام طرفداران خودش را دارد. ماکت یک به 18همانطور که از اسمش پیداست یک هجدهم ماشین واقعی است و ماکت کامیون‌ها معمولا به‌صورت یک 50تولید می‌شوند. این دو نوع ماکت در بازار طرفداران بیشتری دارند. ماکت‌های من از نوع یک 18است و در مقایسه با سایر ماکت‌ها راحت‌تر نگهداری می‌شود.»
ماکت 100میلیونی
افشین اسدی در 32سالگی صاحب یک موقعیت ممتاز بین کلکسیونرهای ماکت شده است. او درباره ارزش مجموعه‌ای که در این 20سال جمع‌آوری کرده می‌گوید: «هم‌اکنون 2500عدد ماکت دارم و اگر میانگین قیمت هر ماکت را 3میلیون تومان حساب کنید ارزش این مجموعه به حدود 8میلیارد تومان می‌رسد. البته ارزش کلکسیون‌ها با قیمت ارز رابطه مستقیم دارد.» بیشتر ماکت‌های خودرو از آن سوی مرزها وارد کشور می‌شود و قیمت آنها براساس نوسانات بازار ارز تعیین خواهد شد. آنطور که اسدی می‌گوید گران‌ترین ماکتی که در کلکسیونش دارد 6هزار دلار قیمت خورده است؛ «این ماکت متعلق به شرکت فیات است و نمونه اصلی آن می‌تواند 4خودرو دیگر را حمل کند. این مدل خودرو به سفارش کارخانه فراری ساخته شده و کار آن جا به جایی خودروهای فراری برای شرکت در مسابقات فرمول یک بوده است. اسم این ماکت فیات ترانپورتر است و با احتساب دلار 15هزار تومانی قیمتش حدود 100میلیون تومان برآورد می‌شود».
آرزوی یک کلکسیونر
تصور کنید 2500عدد ماکت ریز و درشت را که قیمت برخی از آنها چند هزار دلار برآورد می‌شود یکجا به شما بدهند و وظیفه محافظت از آنها را بر عهده داشته باشید. یک اتفاق غیرقابل پیش‌بینی ممکن است حاصل عمر یک کلکسیونر را بر باد بدهد. افشین اسدی همچنان برای پروپیمان‌شدن کلکسیونش تقلا و مدام خبرهایی که درباره تولید ماکت‌های جدید خارجی رد و بدل می‌شود را رصد می‌کند؛ «بیشتر دنبال خرید ماکت‌های خارجی و اضافه‌کردن آنها به مجموعه‌ام هستم. آرزویم این است که همه ماکت‌هایی که تاکنون تولید‌شده را داشته باشم و یک روز موقعیتی فراهم شود تا آنها را در معرض دید عموم قرار بدهم. دوست دارم مردم و کسانی که به ماکت خودرو علاقه دارند مثل من از دیدن این ماکت‌ها لذت ببرند. امیدوارم ویروس کرونا هر چه زودتر ریشه‌کن شود تا نمایشگاهی در گیلان برپا کنم. در مجموعه من ماکت خودروهای کلاسیک مثل بنز معماری، بی‌ام‌و 2002، بی‌ام‌و 518و جیپ که حس نوستالژیک را به بیننده القا می‌کند، با رنگ‌بندی کامل وجود دارد».
عشقی که به نفرت بدل نمی‌شود
یک باور قدیمی و کلیشه‌ای که احتمالا ریشه در افسانه‌ها دارد این است که عشق انسان‌ها ممکن است بعد از مدتی به نفرت بدل شود. این حکایت بسیاری از کلکسیونرهایی است که بعد از چند سال عطای مجموعه‌داری را به لقایش بخشیدند و آنچه یک عمر برای جمع‌آوری‌اش صرف کرده بودند را یک‌شبه به حراج گذاشتند. کلکسیونر گیلانی اما معتقد است هنوز مثل 20سال قبل برای خرید ماکت‌های جدید و قدیمی اشتیاق دارد و عشق و علاقه‌اش به جمع‌آوری ماکت خودرو به حدی عمیق است که این مسئله روزی به نفرت بدل نخواهد شد؛ «حدود 20سال از عمرم را در این کار سپری کردم و اگر قرار بود از خرید و جمع‌آوری ماکت خسته و دلزده شوم در این مدت عطایش را به لقایش بخشیده بودم. باور کنید حتی یک روز هم به واگذاری مجموعه‌ام فکر نکرده‌ام. حتی در روزهایی که به لحاظ مالی در تنگنا قرار داشتم در جست‌وجوی ماکت‌های خارجی بودم و این چیزی جز عشق نیست.» تعداد افرادی که خودشان را مجموعه‌دار ماکت خودرو معرفی می‌کنند بالغ بر 500نفر است. کلکسیونر جوان گیلانی می‌گوید: «افراد و گروه‌های زیادی در فضای مجازی خودشان را کلکسیونر ماکت معرفی و همه آنها کم و بیش در این زمینه فعالیت می‌کنند اما تعداد کلکسیونرهایی که مجموعه‌ای مثل مجموعه من را در اختیار داشته باشند به تعداد انگشتان یک دست هم نیست.»
از کجا بخریم؟
تشخیص کالای اصل از تقلبی یکی از مهم‌ترین کارهایی است که مجموعه‌دارها باید بلد باشند تا عیار مجموعه‌ای که در اختیار دارند را بالا ببرند و از ضرر و زیان‌های احتمالی جلوگیری کنند. اینکه با یک نگاه کالای اصل را از تقلبی تشخیص بدهید هم خودش یک تخصص است و کلکسیونر را از افراد عادی متمایز می‌کند. کلکسیونر گیلانی می‌گوید: «ماکت شرکت‌های مختلف با هم فرق دارند. مثلا ماکت بنز cls را 2شرکت کیوشو و مایسو تولید می‌کردند اما کیفیت ماکت‌هایی که کیوشو تولید می‌کرد به‌مراتب بهتر بود. الان با کمک موتورهای جست‌وجوگر به‌راحتی می‌توان کالای با کیفیت و اورجینال را تهیه کرد اما وقتی ما کار مجموعه‌داری را شروع کردیم با یک نگاه ساده باید تشخیص می‌دادیم که مثلا ماکت بنز cls برای کیوشو است یا مایسو.» پس نخستین قدم برای داشتن کلکسیون ماکت خودرو این است که کالای اصل را از تقلبی تشخیص بدهید اما نکته مهم دیگر این است که شما از چه‌کسی و چه فروشگاهی خرید کنید. جالب است بدانید که برخی از کلکسیونرهای معروف بعد از مدتی فروشگاه راه انداخته‌اند و این قبیل فروشگاه‌ها را به نام و القاب خودشان می‌شناسند. آنطور که افشین اسدی می‌گوید آقای شمس‌الله یکی از فروشندگان معتبر ماکت است و افراد دیگری مثل گلک که وارد‌کننده ماکت بودند اعتبار زیادی داشتند و امروزه فردی به نام علیرضا کوره پز، مؤسس شرکت دایکست آره نا، یکی از فروشندگان معتبر ماکت است.