حادثه 24 - سعیدرضا کیخا در ورزش ایران یک نام ماندگار است. همانطور که فوتبال ایران را با علی دایی می‌شناسند او هم شناسنامه ژیمناستیک ایران است، اما هرگز مثل اسطوره‌های فوتبال به شهرت و ثروت نرسید. کسی که اندکی با ورزش و ژیمناستیک مأنوس باشد می‌داند ابداع و ثبت حرکت در این رشته ورزشی ارزشی فراتر از قهرمانی در بزرگ‌ترین میدان‌های ورزشی دارد و یک ژیمناست را در تاریخ ورزش جاودانه می‌کند. سعید کیخا، نه یک حرکت که تاکنون ۶حرکت را در ژیمناستیک ثبت کرده و از این‌رو یک ورزشکار دست‌نیافتنی است و در هر مسابقه‌ای که به میدان می‌رود همه بزرگان به احترام او کلاه از سر بر می‌دارند. سعید کیخا اگر شهروند کشورهای صاحب ژیمناستیک بود به اوج شهرت و ثروت می‌رسید، اما گاهی با هزینه شخصی به مسابقات بین‌المللی می‌رود و هر بار بخشی از انرژی‌اش صرف رتق و فتق امور اعزام به مسابقات می‌شود. تلاشی که نابغه ژیمناستیک برای ادامه زندگی حرفه‌ای و ثبت حرکت‌های جدید به خرج می‌دهد قابل‌تحسین است و اگر هیاهوی فوتبال و سایر رشته‌های پرطرفدار بگذارد او را باید در زمره ورزشکاران تاریخ‌ساز ورزش ایران قرار داد.
شیراز یکی از قطب‌های کشتی‌فرنگی ایران است و قهرمانان بسیاری مثل امید سوریان و برادران گرایی را به ورزش کشور معرفی کرده. در چنین فضایی چطور به ژیمناستیک علاقه‌مند شدی؟
پدرم کشتی‌گیر بود و خیلی علاقه داشت که من هم کشتی‌گیر حرفه‌ای شوم. از آنجا که هر ورزشکاری می‌خواهد موفق شود ابتدا با ژیمناستیک شروع می‌کند، پدرم مرا از پنج‌سالگی در کلاس ژیمناستیک ثبت‌نام کرد. اوایل خیلی خجالتی بودم و برایم سخت بود به باشگاه بروم. شاید به همین دلیل در یک سال اول خانواده‌ام خیلی سختی کشیدند، اما به هر ترتیبی که بود مرا به ژیمناستیک علاقه‌مند کردند و به حامی سرسخت من تبدیل شدند تا اینکه موفقیت‌ها از راه رسید و توانستم در مسابقات استانی و کشوری مدال بگیرم. البته تا سن 12-10سالگی چند بارخواستم بروم سمت کشتی، اما دست آخر تصمیم گرفتم در ژیمناستیک بمانم و ادامه بدهم.
اصلا این باور درستی است که هر ورزشکاری بخواهد موفق باشد باید از ژیمناستیک شروع کند؟
بله، این یک روش علمی و اصولی است که امروزه در بیشتر کشورهای صاحب ورزش به‌کار می‌گیرند تا ورزشکاران زبده‌ای پرورش دهند. در بسیاری از کشورها ابتدا ژیمناستیک را به دانش‌آموزان آموزش می‌دهند و بعد از آنکه بدن ورزشکار آماده شد تازه بررسی می‌کنند که در چه رشته‌ای استعداد دارد و به درد چه ورزشی می‌خورد. اصلا به این دلیل می‌گویند ژیمناستیک مادر ورزش‌هاست که می‌تواند پشتیبان رشته‌های دیگر باشد. بسیاری از ورزشکارها حتی در سن بالا هم برای موفقیت در ورزش به سالن‌های ژیمناستیک رجوع می‌کنند.
از قهرمانان ورزشی خودمان کسی را سراغ دارید که با ژیمناستیک شروع کرده باشد؟
قهرمانان بسیاری مثل امید نوروزی و حمید سوریان که هر دو قهرمان المپیک شدند یا برادران گرایی که الان در تیم ملی کشتی فرنگی افتخارآفرینی می‌کنند و هادی ساعی و بهداد سلیمی و خیلی از قهرمانان دیگر، ورزش را با ژیمناستیک شروع کردند و دلیل موفقیت‌شان همین است. حتما دیده‌اید که برخی فوتبالیست‌ها بعد از گل زدن و برخی دیگر بعد از برنده شدن در یک مسابقه ورزشی، به نشانه خوشحالی حرکات نمایشی انجام می‌دهند. ممکن است این حرکات از نگاه ما ژیمناست‌ها به لحاظ تکنیکی ایراد داشته باشد، اما نشان می‌دهد که آنها سال‌ها در رشته ژیمناستیک کار کرده‌اند و به همین دلیل موفق شده‌اند.
اولین مدالی که در ژیمناستیک گرفتی در چه مسابقاتی بود؟
اولین مدالم به سال1375 و مسابقات قهرمانی کشور که در سالن شهید افراسیابی تهران برگزار می‌شد برمی‌گردد. در آن سال‌ها مسابقات ژیمناستیک قهرمانی کشور را هر سال و در همه رده‌های سنی برگزار می‌کردند و من در رده سنی زیر 7سال و در وسیله خرک حلقه، دوم و در مجموع حرکات، سوم شدم.
شما به شکل عجیبی در ژیمناستیک پیشرفت کردی و در نوجوانی به‌عنوان یکی از استعدادهای بالقوه شناخته می‌شدی. ریشه این نبوغ در استعداد ذاتی بود یا تمرینات سخت و فشرده‌ای داشتی؟
من خودم را یک استعداد یا نابغه ژیمناستیک نمی‌دانم. فکر می‌کنم بیشتر موفقیت‌هایم به‌واسطه تلاش و پشتکاری که به خرج داده‌ام حاصل شده است. خیلی‌های دیگر در کنار من تمرین می‌کردند و از نظر استعداد و فیزیک بدنی بهتر بودند، اما تلاش و پشتکار باعث موفقیت من در ورزش شد. خیلی وقت‌ها که مربی، حرکتی را آموزش می‌داد از بقیه عقب‌تر بودم، اما بعد از مدتی که به مسابقات می‌رفتم نمره بهتری می‌گرفتم. این حکایت در دوره دانشجویی هم تکرار شد. گاهی اوقات در جلسات اول، درس را یاد نمی‌گرفتم، اما آن‌قدر می‌خواندم که در امتحانات دانشگاه نمراتم از بقیه بهتر می‌شد. به همین دلیل به خانواده‌ها توصیه می‌کنم هیچ موقع صرفا به استعداد فرزندان‌شان اکتفا نکنند و به آنها یاد بدهند که از نیرو و اراده‌ای که خداوند در نهادشان قرار داده برای رسیدن به موفقیت استفاده کنند.
ورزش ایران این روزها با موج مهاجرت برخی ورزشکاران نخبه مواجه شده. در سال‌هایی که به‌عنوان یک ورزشکار نخبه شناخته شدی از کشورهای دیگر پیشنهادی داشتی؟
اصولا هیچ وقت دنبال مهاجرت نبودم، اما پیشنهادهایی از کشورهای مختلف مطرح می‌شد. این پیشنهادها چیزی نبود که ذهنم را مشغول کند و پاسخم به آنها یک« نه» بزرگ بود.
انتقال به تیم‌های خارجی چطور؟ در این سال‌ها فرصت لژیونرشدن و انتقال به یک لیگ حرفه‌ای را داشتی؟
ژیمناستیک مثل فوتبال آن‌قدرها هم لیگ حرفه‌ای ندارد. مهم‌ترین لیگ ژیمناستیک دنیا بوندس‌لیگاست که به آلمان تعلق دارد و من هم از تیم‌های بوندس‌لیگایی پیشنهاد داشتم، اما اعزام به مسابقات بین‌المللی به اندازه کافی مرا از خانواده‌ام دور کرده و دیگر فرصتی برای رفتن به یک لیگ خارجی وجود ندارد. ما سالی چندبار به مسابقات بین‌المللی اعزام می‌شویم و هر بار درگیر گرفتن ویزا و انجام بقیه امور اعزام می‌شویم. حالا تصور کنید در چنین شرایطی قرار باشد برای یک تیم خارجی هم مسابقه بدهم و به مسابقات بین‌المللی باشگاهی بروم.
فکر می‌کنی اگر با این استعداد و پشتکاری که به خرج دادی در کشور دیگری زندگی می‌کردی چه جایگاهی در ژیمناستیک دنیا داشتی؟
بگذارید طور دیگری به این سؤال جواب بدهم. برای ورزشکارهای خارجی همه امکانات اعم از شرایط تمرینی، ماساژور، پزشک تغذیه و... مهیاست و فقط تمرین می‌کنند و مسابقه می‌دهند. آنها با این شرایط به مسابقات خارجی می‌آیند و گاهی اوقات از ما شکست هم می‌خورند در حالی که اگر شرایط خوبی نداشتند اصلا به سطحی نمی‌رسیدند که بخواهند با قهرمانان کشورهای دیگر رقابت کنند.
البته شما همین حالا یک ورزشکار شناخته‌شده هستی و به‌واسطه حرکت‌هایی که در ژیمناستیک به نام خودت ثبت کردی اعتبار بین‌المللی داری. این حرکت‌ها را با چه روش‌هایی خلق می‌کنی؟
برخی کارشناسان ژیمناستیک می‌گویند ثبت حرکت از مدال گرفتن در المپیک هم با ارزش‌تر است. ثبت حرکت در ژیمناستیک یک ژیمناست را جاودانه می‌کند. وقتی یک حرکت در کتاب داوری ثبت شود و هر ورزشکاری در هر مسابقه‌ای و در هر کشوری آن حرکت را انجام بدهد همه یاد ورزشکاری می‌افتند که آن را ابداع کرده است. آرزوی خیلی از قهرمانان المپیک این است که فقط یک حرکت به نامشان ثبت شود، چون ارزش این کار را می‌دانند. یک بار«مکس ویت لایک» که در المپیک لندن و ریو مدال گرفته بود در مسابقات جهانی آلمان به من گفت درست است که چندین مدال جهانی و المپیکی دارم اما آرزویم این است که یک حرکت به نام من در ژیمناستیک ثبت شود.
چقدر برای انجام حرکت‌های جدید تمرین می‌کنی؟
من از نوجوانی علاقه زیادی به داوری داشتم و از همان موقع جای خالی برخی حرکت‌ها را در کتاب داوری احساس می‌کردم. همیشه دنبال فرصتی بودم تا حرکت‌های جدیدی به ژیمناستیک اضافه کنم و چنین فرصتی در چند سال اخیر به‌وجود آمد. تاکنون 6حرکت در ژیمناستیک به نام من ثبت شده. این بیشترین حرکتی است که در تاریخ ژیمناستیک به نام یک ورزشکار ثبت شده است و از این نظر رکورد دارم.
اولین حرکت را چه سالی به ثبت رساندی؟
اولین حرکت در مسابقات جام‌جهانی 2017 ثبت شده. دومین حرکت در مسابقات کشورهای اسلامی، سومی و چهارمی در جام جهانی آذربایجان، پنجمی در جام‌جهانی ترکیه و ششمین حرکت در مسابقات جهانی 2018 آلمان به ثبت رسیده است. این حرکت‌ها به نام کیخا 1تا 6 در بخش خرک حلقه و در کتاب داوری ژیمناستیک ثبت شده است.
بعد از ثبت این حرکت‌ها از بزرگان ژیمناستیک دنیا پیامی دریافت کردی؟
من با بیشتر مربیان و قهرمانان جهان و المپیک در تماس هستم. خیلی‌ها بابت ثبت این حرکت‌ها به من تبریک گفتند و حتی یکی از آنها می‌گفت امیدوارم در کشور خودت قدر این کاری را که انجام دادی بدانند. ژیمناست بزرگی مثل«برکی» که قهرمان المپیک و بازی‌های اروپایی است و از بچگی آرزوی دیدنش را داشتم برایم پیام تبریک فرستاد و به من گفت: «به تو افتخار می‌کنم». این جمله برکی خیلی برایم ارزشمند است.
برای ثبت هر حرکت روزی چند ساعت تمرین کردی؟
اینگونه نیست که یک دوره تمرینی برای ثبت یک حرکت در ژیمناستیک کافی باشد. همانطور که گفتم من از بچگی پیگیر اضافه کردن حرکت به ژیمناستیک بودم و آرام‌آرام در ذهنم شکل گرفت. برای طراحی و یادگیری این حرکت‌ها وقت گذاشتم. دانشمندان فیزیک و شیمی هم یک‌شبه تئوری جدیدی را مطرح نمی‌کنند و یک‌شبه ماده‌ای را کشف نمی‌کنند. ایده‌های جدید مدت‌ها در ذهن انسان می‌ماند و به مرور تکامل پیدا می‌کند و دست آخر به منصه ظهور می‌رسد.
به فکر ثبت حرکت جدید هستی یا فکر می‌کنی با ثبت این 6حرکت دین خودت را به ژیمناستیک ادا کرده‌ای؟
به ثبت چند حرکت جدید فکر می‌کنم، اما حرکت‌های سختی هستند. باید برای انجام این حرکت‌ها وقت بگذارم و در یکی از مسابقات آنها را اجرا کنم، اما در این چند‌ماه اخیر تمام تمرکزم روی مسابقات انتخابی المپیک بوده و مجال چندانی نداشته‌ام. نمی‌توانم بگویم چند حرکت جدید را در آینده ثبت خواهم کرد، چون هم به خودم بستگی دارد و هم به‌نظر کمیته فنی فدراسیون جهانی. خیلی اوقات حرکت‌هایی در ذهنم بوده و خواستم در مسابقات اجرا کنم، اما مورد قبول کمیته فنی قرارنگرفته.
یکی از معدود ژیمناست‌های تاریخ ورزش ایران هستی که مدال جهانی گرفتی و مدال‌های نقره و برنز جهان در کارنامه ورزشی‌ات ثبت شده. احتمالا تا چنددهه بعد هیچ ژیمناست ایرانی نمی‌تواند افتخارات تو را تکرار کند. شاید انتظار زیادی باشد اما فکر می‌کنی قهرمانی‌ات در مسابقات جهانی در دسترس است؟
من همیشه تلاشم را کرده‌ام، اما گاهی اوقات خیلی از مسائل دست ما نیست. مشکلات تمرین و اعزام به کنار، گاهی در مسابقات خارجی مشکلاتی داریم که غلبه کردن بر آنها خیلی سخت است.
چه مشکلاتی؟ اگر منظورت مافیای داوری است که در بیشتر رشته‌های ورزشی وجود دارد.
لابی‌های داوری و تأثیر نام کشورها روی شیوه نمره‌دادن داورها در ژیمناستیک خیلی تعیین‌کننده است و همیشه به ضرر ما بوده. وقتی با ژیمناست‌هایی از کشورهای شرق آسیا یا آمریکا و یا اروپا مسابقه می‌دهیم، داورها به نفع آنها رأی می‌دهند. ژیمناستیک اصلا متعلق به شرق آسیاست و باید سال‌ها کار کنیم تا از هر نظر به آنها برسیم. در همین تکواندو، کره‌ای‌ها خودشان را ابرقدرت تکواندو می‌دانستند و با اعمال نفوذ در داوری‌ها مانع قهرمانی ایران در مسابقات جهانی می‌شدند.چندین سال زمان برد تا خیلی از کشورهای دنیا به این باور رسیدند که ایران می‌تواند در این رشته قهرمان جهان شود. من در بسیاری از مسابقات مثل مسابقات جهانی آلمان و استرالیا شاهد بوده‌ام که نام کشورها روی نمره‌دادن داوران تأثیر گذاشته است.
در تکواندو، کیفیت مبارزه تکواندوکاران ایرانی به حدی رسیده که از مافیای داوری هم کاری ساخته نیست. با این پیش‌فرض می‌توانیم به قهرمانی و تاریخ‌سازی شما در مسابقات جهانی خرک‌حلقه امیدوار باشیم؟
خیلی سخت است، اما این توانایی را در خودم می‌بینم که یک روز قهرمان جهان شوم.
ثبت 6حرکت در ژیمناستیک هر ژیمناستی را به اوج شهرت و ثروت می‌رساند. در کشور ما ژیمناستیک هم مثل بسیاری از رشته‌های ورزشی دیگر زیر سایه رشته‌های پرطرفدار مثل فوتبال است و آنطور که باید به شهرت نرسیده‌ای. از نظر مادی چطور؟ با این همه اعتبار و افتخار به ثروت رسیده‌ای؟
نمی‌دانم چگونه بگویم. اصلا اینگونه نبوده که از راه ورزش به ثروت رسیده باشم. در سال‌های قبل از جیب خودم برای اعزام به مسابقات بین‌المللی هزینه می‌کردم، چون عاشق این ورزش هستم و دوست دارم پرچم کشورم را بالا ببرم. البته در مقاطعی کمک‌هایی به من شده. مثلا چند سال قبل لیگ ژیمناستیک به‌طور منظم برگزار می‌شد و یکی دو سال از تیم‌های باشگاهی مبالغی گرفتم که در حد گذران زندگی بود. در مقطعی هم فدراسیون ژیمناستیک به من کمک کرد، اما اینگونه نبوده که از این طریق مخارج زندگی‌ام تامین شود. چند سالی کارمند شهرداری شیراز بودم و مورد حمایت دوستانم در تربیت بدنی شیراز قرار گرفتم و الان هم در اداره کل ورزش استان فارس مشغول به‌کار شده‌ام و از مدیران اداره کل ورزش استان و مسئولان فدراسیون ژیمناستیک تشکر می‌کنم که بعد از چند سال، کاری کرده‌اند تا بدون دغدغه و به‌طور حرفه‌ای ورزش کنم.
برای صعود به المپیک امیدوارم
از وقتی حضور در المپیک سهمیه‌بندی شده، هیچ ژیمناست ایرانی موفق به گرفتن سهمیه و حضور در بزرگ‌ترین آوردگاه ورزشی جهان نشده، اما سعیدرضا کیخا تا یک‌قدمی صعود به المپیک توکیو پیش رفته و هیچ بعید نیست بعد از پنج‌دهه، طلسم حضور یک ژیمناست ایرانی در المپیک را بشکند. او با کسب مقام در مسابقات جهانی که مدتی قبل در باکو برگزار شد می‌توانست مسافر توکیو شود، اما وقتی با یک حد نصاب معمولی از مرحله مقدماتی عبور کرد تا با قدرت بیشتری در مرحله نهایی ظاهر شود، خبر رسید که ادامه مسابقات به‌دلیل شیوع کرونا لغو و همان امتیازات مرحله مقدماتی محاسبه شده است. با این اقدام نامتعارف فدراسیون جهانی ژیمناستیک، حالا کیخا تا حدودی از المپیک توکیو دور شده، اما خودش معتقد است هنوز هم شانس دارد؛ «با این تصمیم ناعادلانه‌ای که گرفتند شرایط برای من سخت شد، اما روی کاغذ هنوز هم شانس دارم. مسابقات جهانی قطر آخرین فرصت برای گرفتن سهمیه المپیک است و باید ببینیم در این مسابقات چه اتفاقی می‌افتد. مسابقات جهانی قطر قرار بود خرداد‌ماه امسال برگزار شود، اما به‌دلیل شیوع کرونا لغو شد و هنوز تاریخ مشخصی اعلام نشده است. اگر بخواهم به المپیک صعود کنم باید با تمام قدرت بروم و در این مسابقات قهرمان شوم. در عین حال نتایجی که سایر رقبا می‌گیرند مهم است.» چند روز قبل بود که با اعلام فدراسیون جهانی، سعیدرضا کیخا با یک پله صعود در رده سوم رده‌بندی جهانی وسیله خرک‌حلقه قرار گرفت. او کسب این رتبه و حضور در مراحل نهایی مسابقات انتخابی المپیک را یک افتخار برای ورزش ایران می‌داند: «از وقتی حضور در المپیک سهمیه‌ای شده، این‌قدر به کسب سهمیه نزدیک نشده بودیم. از طرف دیگر، طبق اعلام فدراسیون جهانی برای نخستین‌بار بین 3ورزشکار برتر جهان در وسیله خرک‌حلقه قرار گرفتم و فکر می‌کنم با توجه به شرایطی که داریم تا همین‌جا هم برای کشورم افتخار کسب کرده‌ام».
راز موفقیت در ورزش و تحصیل
کسی که از پنج‌سالگی وارد گود ورزش شده و حالا به‌عنوان یکی از نوابغ ژیمناستیک جهان شناخته می‌شود یک فرد معمولی نیست. ملی‌پوش ژیمناستیک که در آستانه سی‌ویک‌سالگی است می‌گوید در همه این سال‌ها سرگرمی دیگری جز ژیمناستیک نداشته و از راز موفقیتش در ورزش و تحصیل می‌گوید.
جز ورزش و ژیمناستیک، معمولا مشغول چه کاری هستی؟
از کودکی تا امروز مدام درگیر کار، ورزش و تحصیل بوده‌ام. من نمی‌توانم سرگرمی دیگری جز ژیمناستیک داشته باشم. خانواده، تحصیل و ژیمناستیک همه وقت مرا پر می‌کند.
اگر مجال کوتاهی داشته باشی، برای تنوع هم که شده به یک بسته تفریحی فکر می‌کنی؟
یکی از عادت‌های خوب من این است که وقتم را هدر نمی‌دهم. دلیل موفقیتم در ورزش و تحصیل این است که برای زندگی‌ام برنامه دارم. مثلا یک موقع به من می‌گفتند حالا که در رشته مهندسی مکانیک قبول شدی دیگر نمی‌توانی ورزش را به‌طور حرفه‌ای ادامه بدهی اما در مقطع کارشناسی‌ارشد فارغ التحصیل شدم. بعد از ازدواج هم می‌گفتند دیگر نمی‌توانی به‌طور حرفه‌ای ورزش کنی. درست است که بخشی از موفقیتم را مدیون خانواده هستم، اما برنامه‌ریزی خیلی به من کمک کرده تا وقتم هدر نرود. اگر فرصتی داشته باشم طوری برنامه‌ریزی می‌کنم که یک زبان خارجی را به‌طور کامل یاد بگیرم. یا زبان انگلیسی‌ام را تقویت می‌کنم و یا اینکه یک زبان خارجی دیگر را از صفر یاد می‌گیرم.
برخی کارشناسان ژیمناستیک می‌گویند ثبت حرکت از مدال‌گرفتن در المپیک هم با ارزش‌تر است. ثبت حرکت در ژیمناستیک یک ژیمناست را جاودانه می‌کند