حادثه 24 - کیا رُکنی را اگر از مدت‌ها قبل و با ویدئوهای پربازدیدش در فضای مجازی به یاد نیاوریم، حتما از برنامه استعدادیابی «عصر جدید» می‌شناسیم؛ کسی که با هنر «بیت‌باکس» (حنجره‌نوازی) معروف شده و برای اجرای یک اثر موسیقایی نیاز به هیچ سازی ندارد چون هر صدایی را که برای قطعه‌اش نیاز داشته باشد با حنجره‌اش تولید می‌کند و به تعبیر خودش انگار سازهایش را قورت داده است! بیت‌باکسر معروف این روزهای شبکه‌های مجازی تلاش زیادی کرده تا گوش مردم را به نام بیت‌باکس عادت بدهد. برای همین وقتی در زبان عامه برای توصیف هنرش از لفظ «شیرین‌کاری» استفاده می‌کنند، حرص می‌خورد و با خنده می‌گوید: «مگر مسابقه محله است؟!». تعصب خاصی روی بیت‌باکس دارد و می‌گوید: «صداسازی اصوات سازهای مختلف یک هنر و یک سبک موسیقایی مستقل است که در دنیا حتی برایش مسابقات رسمی برگزار می‌کنند! ضمن اینکه حنجره‌نوازی در همه رشته‌های هنر صدا ازجمله آواز، دوبله، صداپیشگی و... کاربرد دارد». در روزهایی که کیا مشغول تهیه یک آلبوم آکاپلا (موسیقی بدون ساز) است و سعی دارد در قالب یک فایل ویدئویی، بیت‌باکس را به علاقه‌مندان این سبک جدید آموزش دهد، با او به گفت‌وگو نشستیم و از هر دری سخن گفتیم که در ادامه می‌خوانید.
اگر موافق باشی از چگونگی ورودت به دنیای بیت‌باکس شروع کنیم. جایی گفته بودی یک سرماخوردگی در 12سالگی رِنج صدایت را تغییر داد و باعث شد در بیت‌باکس موفق‌تر شوی؛ درست است؟
اتفاقا چقدر خوب شد این سؤال را پرسیدید چون من گفته بودم من یک صدای خیلی معمولی با یک رنج صدای طبیعی رو به پایین داشتم که با یک سرماخوردگی رنج صدایم تغییر کرد و کمی بم‌تر شد. این تغییر رنج صدا به موفقیتم در بیت‌باکس کمک کرد. اما خیلی‌ها اینطور برداشت کردند که من بعد از سرماخوردگی بدون هیچ آموزشی یکدفعه بیت‌باکسر شدم! مثل مرد عنکبوتی که با نیش عنکبوت اسپایدرمن شد!
اصلا چطور با بیت‌باکس آشنا شدی؟ همین حالا هم این هنر در ایران خیلی شناخته شده نیست،چه برسد به 6، 5سال پیش که تو وارد این حوزه شدی.
من کار موسیقی را از 8، 7سالگی با ارگ شروع کردم. البته آن زمان خیلی علاقه‌ای به موسیقی نداشتم و فقط به اصرار خانواده‌ام کلاس ارگ می‌رفتم. اما از 12سالگی خودم هم علاقه‌مند و رسما وارد دنیای موسیقی شدم. سازهای پیانو، گیتار و هنگ‌درام را یاد گرفتم اما در کنار این سازها به‌خاطر علاقه‌ای که به فیزیک صوت داشتم، تکنیک‌های صداسازی را هم آموزش می‌دیدم و سعی می‌کردم صدای سازها را با حنجره‌ام تقلید کنم. آن زمان اصلا نمی‌دانستم این کاری که می‌کنم واقعا یک رشته موسیقایی است و در دنیا به آن بیت‌باکس می‌گویند! تا اینکه در سفری که به کشور ارمنستان داشتم با آن آشنا شدم و بعد این رشته را تکنیکی‌تر و به‌صورت آکادمیک دنبال کردم.
بیت‌باکس کلا در دنیا هم یک رشته موسیقایی جدید به‌حساب می‌آید؛ اینطور نیست؟
بله. واقعیت این است که بیت‌باکس به‌عنوان یک سبک موسیقی مستقل قدمت زیادی ندارد. این سبک موسیقی با موسیقی هیپ‌هاپ متولد شد و تا مدت‌ها به شکل یک رشته موسیقی خیابانی فعالیت داشت. اما در چند سال اخیر راهش را از موسیقی هیپ‌هاپ جدا کرد و به‌عنوان یک سبک مستقل درآمد. اتفاقا در این سال‌ها رشد خیلی خوبی هم در دنیا داشته و طرفداران زیادی جذب کرده است. تا جایی که از سال2014 مسابقات رسمی‌اش در دنیا برگزار می‌شود و استقبال خیلی خوبی هم از آن
صورت می‌گیرد.
خودت هم در این مسابقات شرکت کرده‌ای؟
مسابقات رسمی و حرفه‌ای بیت‌باکس در کشورهای فرانسه و سوئیس برگزار می‌شود که متأسفانه به‌خاطر مشکلاتی که ما ایرانی‌ها برای سفر به این کشورها داریم، ازجمله هزینه زیاد سفر، تا‌کنون نتوانسته‌ام در آنها شرکت کنم. اما این مسابقات یک‌بار در سال2015 در کشور ارمنستان برگزار شد که در آن شرکت کردم و قهرمان شدم. یک‌بار هم در سال2017 با پشتیبانی یک حامی مالی و به همت خود بیت‌باکسرهای ایرانی یک دوره مسابقه در کشور خودمان برگزار شد که آنجا هم اول شدم.
فکر می‌کنم تو نخستین نفری بودی که در ایران بیت‌باکس کار می‌کردی. جاانداختن این سبک موسیقی چقدر کار سختی بود؟
خیلی، خیلی زیاد. همیشه برای جاانداختن هر چیز نو و جدیدی باید خیلی تلاش کرد. ضمن اینکه من معتقدم دقیقا در همان نقطه شروع است که سرنوشت همه‌‌چیز مشخص می‌شود. اگر در همان نقطه شروع که با ایده‌ات مخالفت می‌شود جا نزنی و با قدرت به راهت ادامه بدهی، ادامه مسیر دیگر کاری ندارد؛ در واقع همان نقطه شروع و استارت اولیه سخت‌ترین قسمت ماجراست. من هم اوایل کارم دقیقا به همین نقطه رسیده بودم. زمانی که می‌خواستم در ایران کار کنم، نه‌تنها هیچ استقبالی از این سبک نمی‌شد بلکه حتی بیشتر فعالان موسیقی هم یکصدا با آن مخالف بودند چون اولا آن را به‌عنوان یک سبک موسیقی قبول نداشتند و دوما به‌خاطر تعصباتی که به موسیقی خودشان داشتند نمی‌خواستند با تلفیق این سبک‌ها، تغییری در کارشان ایجاد شود. برای همین به‌شدت با رواج و گسترش بیت‌باکس به‌عنوان یک هنر مخالف بودند. ضمن اینکه آن اوایل بیت‌باکس بین مردم و حتی فعالان موسیقی در بهترین حالت یک سرگرمی یا یک شیرین‌کاری به‌حساب می‌آمد. هر چه تلاش می‌کردم که بگویم بیت‌باکس هنر صداسازی سازهای مختلف است و در دنیا به‌عنوان یک سبک موسیقایی مستقل شناخته می‌شود، به خرج کسی نمی‌رفت. حتی بعدها که کمی در شبکه‌های اجتماعی شناخته‌تر شدم وقتی می‌خواستند جایی از من یاد کنند می‌گفتند «همون پسره که شیرین‌کاری می‌کنه» یا «همون پسره که با دهنش صدای سازها را درمی‌آره!» شاید باورتان نشود اما حتی از دوستان و آشنایان هم حمایتی نمی‌شدم. می‌گفتند این کارها برایت نان و آب نمی‌شود، بنشین سر درس و مشقت! برای همین خیلی تلاش کردم تا بیت‌باکس را به اطرافیانم و علاقه‌مندان به موسیقی بشناسانم. در هر جایی که می‌توانستم مثل کنسرت‌های پاپ، تئاترها، اجراهای مختلف و... از بیت‌باکس استفاده می‌کردم تا دست‌کم اسم این سبک موسیقی به گوش مردم بخورد. به هر رسانه‌ای هم که می‌رفتم، هدفم فقط معرفی بیت‌باکس به مردم بود. حالا شکر خدا امروز بعد از 5سال می‌بینم که کمی در این کار موفق شده‌ام و جوان‌ترها با این سبک جدید موسیقایی آشنا شده و به سمت آن گرایش پیدا کرده‌اند.
در این راه برنامه عصر جدید چقدر کمکت کرد؟
راهی که من می‌رفتم یک مسیر مشخص داشت که طی‌کردن آن زمان زیادی طول می‌کشید. من کارم را با شبکه‌های اجتماعی شروع کرده بودم و برای معرفی بیت‌باکس راه زیادی در پیش داشتم اما عصر جدید این راه را خیلی برایم کوتاه کرد. بعد از پخش این برنامه تلویزیونی مردم به‌ویژه ساکنان شهرستان‌ها با این هنر آشنا شدند و من خیلی زودتر از آنچه فکر می‌کردم به هدفم رسیدم.
اصلا به‌نظرت چرا جوان‌ها جذب بیت‌باکس می‌شوند؟ چه جذابیت‌هایی دارد؟
خب از همه مهم‌ترش این است که نیاز به ساز ندارد و به‌عبارت دیگر سازت همیشه همراهت است! مثلا خود من وقتی می‌خواهم یک اثر موسیقایی خلق کنم، نیاز به هیچ‌سازی ندارم چون انگار همه سازها در حنجره‌ام است. ریشه بیت‌باکس هم همانطور که گفتم از موسیقی هیپ‌هاپ می‌آید که این روزها این نوع موسیقی سبک مورد علاقه بسیاری از جوان‌هاست.
به‌نظر می‌رسد تلفیق بیت‌باکس با سازهای دیگر برای آهنگسازی و اجرای کنسرت هم نتیجه خوبی دارد و در جذب فعالان موسیقی به این هنر نوظهور بی‌تأثیر نیست. هم‌اکنون در اجراهای موسیقی چقدر از بیت‌باکس استفاده می‌شود؟
خود بیت‌باکس برای ارائه نیاز به هیچ‌سازی ندارد اما به‌خاطر ضربات سنگینی که به دیافراگم وارد می‌کند، به بیت‌باکسر اجازه نمی‌دهد مدت زیادی اجرا کند. کسی که کار بیت‌باکس انجام می‌دهد نهایتا 40، 30دقیقه می‌تواند بی‌وقفه و بدون استراحت اجرا برود؛ بعد نیاز به یک استراحت اساسی پیدا می‌کند. برای همین بیت‌باکسرها از سازهای مختلف به‌ویژه سازهای بادی و زهی کمک می‌گیرند تا کمتر به‌خودشان فشار بیاورند و بتوانند مدت زمان بیشتری اجرا کنند. از آن طرف تلفیق بیت‌باکس با ساز برای مخاطب هم خیلی جذاب است. برای همین امروزه در بسیاری از کنسرت‌های دنیا به‌جای سازهای کوبه‌ای از بیت‌باکس استفاده می‌شود. در ایران هم کم کم این اتفاق در حال رخ‌دادن است و گاهی در کنسرت‌های پاپ شاهد استفاده از این سبک موسیقی هم هستیم.
برای بیت‌باکسرشدن چه مهارت‌هایی لازم است؟ هر کسی با هر صدایی می‌تواند وارد این حوزه شود؟
ببینید! بیت‌باکس درواقع ترکیب ریتم و صداسازی است. به‌نظر من شاید فقط 20درصد بیت‌باکسرشدن نیاز به استعداد ذاتی، صدای خوب، حنجره قوی و... دارد، 80درصد دیگرش اکتسابی است و با تمرین و آموزش درست می‌شود. اساسا صدا یک پدیده فیزیکی است و هر پدیده فیزیکی را می‌توان تربیت کرد. برای همین هر کس با هر صدایی که دارد می‌تواند بیت‌باکسر شود؛ به شرطی که حنجره‌اش را تقویت کند، صداسازی را یاد بگیرد و ریتم را خوب بشناسد؛ درواقع اینکه هنرجو فیزیک صوت و حنجره‌اش را بشناسد و آن را در مسیر درست تربیت کند، خیلی مهم‌تر از این است که مثلا صدای خوب یا حنجره‌ای قوی داشته باشد.
چقدر طول می‌کشد تا یک فرد علاقه‌مند به بیت‌باکس، صفر تا صد این رشته هنری را طی کند؟
مدت زمان یادگیری این رشته موسیقایی هم مثل یادگیری هر هنر دیگری به علاقه و استعداد خود شخص بستگی دارد. طبیعتا هر قدر بیشتر تلاش کند و تمرکز بالاتری داشته باشد، زودتر به نتیجه می‌رسد. اما به‌طور کلی افراد حدودا 3ماه نیاز به آموزش مستمر دارند، بعد هم باید دست‌کم یک‌سال روی صداسازی و ریتم‌شان کار کنند تا بشود گفت یک بیت‌باکسر شده‌اند.
محدوده سنی هم دارد؟
بهترین سن برای آموزش بیت‌باکس بعد از گذران دوران بلوغ است. چون تربیت صداسازی پیش از دوران بلوغ، از آنجا که بعد از آن صدا تغییر می‌کند، کار منطقی‌ای نیست. ضمن اینکه ریسک این کار هم زیاد است؛ زیاد کار کشیدن از صدا در سن بلوغ ممکن است باعث بروز اختلال در سیستم صوتی افراد شود و کاری کند که صدایشان دورگه شده و همینطور هم باقی بماند. برای همین بهترین سن یادگیری بیت‌باکس بین 14 تا 20سالگی است. از آن طرف عمر کار بیت‌باکس هم چندان زیاد نیست چون از یک سنی به بعد کمکم صدا رنگش را از دست می‌دهد و دیگر مناسب بیت‌باکس نیست. برای همین بیت‌باکسرهای معروف دنیا هم نهایتا تا 30سالگی کار و بعد خودشان را
بازنشسته می‌کنند!
اینکه خیلی حیف است. این همه روی صداسازی و حنجره‌تان کار و بعد فقط تا 30سالگی از آن استفاده می‌کنید؟!
نه اینطوری‌ها هم نیست. اولا اینکه معمولا بیت‌باکسرها همه زندگی‌شان را روی بیت‌باکس نمی‌گذارند و در کنار این هنر، کارهای دیگری هم در حوزه موسیقی انجام می‌دهند. مثلا خود من علاوه بر بیت‌باکس، هم ساز می‌زنم، هم کار آهنگسازی و میکس و مسترینگ انجام می‌دهم. ضمن اینکه صداسازی کلا یک کار پایه‌ای و کاربردی است که به درد خیلی از هنرهای صدا می‌خورد. جدا از اینکه صداسازی بیت‌باکس شدیدا شبیه صداسازی آوازی است و افراد می‌توانند در کنار بیت‌باکس کار آواز هم انجام دهند، در هنرهای مختلف صدا ازجمله تقلید صدا، دوبله، صداپیشگی و... هم خیلی به‌کار می‌آید.
خب حالا که احتمالا تو هم قرار است تا چند سال دیگر بازنشسته شوی، قصد نداری هیچ کار ماندگاری در حوزه بیت‌باکس از خودت به جا بگذاری؟ مثلا نمی‌خواهی آلبوم بدهی؟
چرا اتفاقا. در فکر این هستم که یک آلبوم کاملا آکاپلا (موسیقی بدون ساز) داشته باشم و هم‌اکنون مشغول انتخاب قطعات آن هستم. در زمینه آموزش هم از آنجا که زمانم خیلی اجازه نمی‌دهد کار تدریس داشته باشم، سعی می‌کنم به‌صورت یک ویدئوی تصویری همه آنچه را که خودم به‌صورت تجربی و آکادمیک یاد گرفته‌ام به علاقه‌مندان آموزش بدهم. اینها احتمالا آخرین پروژه‌هایم در دنیای بیت‌باکس هستند. اینها را که به سرانجام برسانم با این هنر خداحافظی می‌کنم و کارم را در زمینه آهنگسازی پیش می‌برم.
نه بچه‌پولدارم، نه مرفه بی‌درد!
چه آن زمان که کیا ویدئوهایش را در شبکه‌های مجازی منتشر می‌کرد و چه بعدها که پایش به برنامه عصر جدید باز و شناخته‌شده‌تر از قبل شد، همه او را به چشم یک بچه پولدار می‌دیدند که با حمایت‌های خانواده‌اش توانسته قدم به این راه بگذارد و به‌خاطر رفاهی که داشته در این مسیر موفق شده است؛ موضوعی که همیشه باعث دلخوری کیا شده و برای همین سعی می‌کند از هر فضایی که در اختیارش قرار می‌گیرد، این دیدگاه را نسبت به‌خودش تغییر دهد. کیا با بیان این جمله که «من نه بچه پولدارم، نه مرفه بی‌درد» می‌گوید: «زمانی که من کارم را شروع کردم، به‌دلیل مشکلاتی که داشتیم سطح درآمد خانواده‌ام متوسط یا حتی متوسط رو به پایین بود و من باید خودم کار می‌کردم. اما به‌خاطر علاقه‌ای که به بیت‌باکس داشتم، با همه سختی‌ها و مشکلاتی که وجود داشت وارد این حوزه شدم؛ در واقع حمایتی که من از خانواده‌ام می‌گرفتم، حمایت عاطفی بود؛ خانواده به‌ویژه مادرم از نظر عاطفی خیلی کمکم کردند اما از نظر مالی واقعا روی پای خودم ایستاده بودم.»
کیا که همه منبع درآمدش از اجراهای زنده، تدریس و پروژه‌های کاری در بیت‌باکس و آهنگسازی و میکس و مسترینگ است، ادامه می‌دهد: «من هر چیزی که دارم، هر تجهیزات و امکاناتی که خریده‌ام و شما آنها را در ویدئوهایم می‌بینید، همه را با کار و تلاش خودم و از همین راه موسیقی به‌دست آورده‌ام. اگر امروز درآمد من از اجراهایم A تومان است، روزهای اول کارم این درآمد A صدم بود! اما من همه این سختی‌ها را به جان خریدم و به کارم ادامه دادم تا امروز به آنچه می‌خواهم برسم.»
صداسازی یک کار پایه‌ای و کاربردی است که به درد خیلی از هنرهای صدا می‌خورد. جدا از اینکه صداسازی بیت‌باکس شدیدا شبیه صداسازی آوازی است و افراد می‌توانند در کنار بیت‌باکس کار آواز هم انجام دهند، در هنرهای مختلف صدا ازجمله تقلید صدا، دوبله، صداپیشگی و... هم خیلی به‌کار می‌آید.