حادثه 24 - بازیگران و خواننده‌ها تافته جدا بافته مالیات در ایران هستند. براساس قانون تمام شهروندان ایرانی باید مالیات درآمدشان را بپردازند و در این بین تنها بازیگران، خوانندگان و اقشار فرهنگی از پرداخت مالیات معاف هستند. جالب است که بدانید درآمد یک‌سال برخی خوانندگان پاپ وطنی معادل 130سال کار کارمندان مشمول مالیات است و برخی چهره‌های مطرح تلویزیون و سینما در عرض یک‌سال پولی به اندازه 36سال حقوق کارمندان مشمول مالیات درمی‌آورند. با این حال طیبه سیاووشی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس به شهروندآنلاین می‌گوید هربار که بحث گرفتن مالیات از هنرپیشه‌ها و خواننده‌ها می‌شود، بلوا به پا می‌کنند. البته غلامرضا سلامی، عضو شورای راهبردی نظام مالیاتی در وزارت اقتصاد به ما خبر می‌دهد که معافیت مالیاتی بازیگران و خواننده‌ها و برخی اقشار خاص به پایان خط رسیده و دولت درحال تدوین لایحه‌ای است که براساس آن نه‌تنها فعالیت‌های سوداگرانه مانند دلالی سکه و ارز یا زمین و مسکن مشمول مالیات می‌شود، بلکه فرارهای مالیاتی هم به حداقل می‌رسد.
بلیت کنسرت خواننده‌هایی مانند ماکان بند، آرش و مسیح و بهنام بانی درحال حاضر بین 60 تا 120هزار تومان برای هر صندلی تعیین شده است. اگر میانگین این رقم را 90هزار تومان در نظر بگیریم هر شب کنسرت خواننده‌های پاپ پرطرفدار چیزی حدود 200میلیون تومان فروش دارد. سالن میلاد نمایشگاه بین‌المللی 2هزار و 100 صندلی دارد که معمولا تمام صندلی‌های کنسرت خواننده‌های محبوب به فروش می‌رسد. با در نظر گرفتن متوسط 90هزار تومانی قیمت بلیت کنسرت این خوانندگان آنها در عرض یک شب چیزی حدود 190میلیون تومان درآمد دارند.
آرش و مسیح ماهانه حدود 600میلیون تومان درآمد به جیب زده‌اند، اما براساس قوانین آنها معاف از پرداخت مالیات هستند!
نگاهی به برنامه کنسرت‌های آرش و مسیح در 4 ماه گذشته یعنی اردیبهشت، خرداد، تیر و مرداد نشان می‌دهد که این خوانندگان در شهرهای مختلف ایران 24 شب کنسرت برگزار کرده‌اند. اگر در بدبینانه‌ترین حالت ممکن میزان فروش بلیت‌های کنسرت این خواننده را حدود نصف درآمد آنها در تهران یعنی 100میلیون تومان در نظر بگیریم، متوجه می‌شویم که این دو برادر در 4 ماه گذشته چیزی حدود 2میلیارد و 400میلیون تومان درآمد داشته‌اند. به عبارتی آنها ماهانه حدود 600میلیون تومان درآمد به جیب زده‌اند، اما براساس قوانین آنها معاف از پرداخت مالیات هستند!
البته بگذریم که برخی مانند مهران مدیری نرخ بلیت کنسرت‌شان حاشیه‌ساز می‌شود و گفته می‌شود نرخ بلیت VIP کنسرت این بازیگر حتی از قیمت بلیت کنسرت برخی خوانندگان بین‌المللی هم بالاتر بوده است.
بازیگران برای افشای دستمزدهایشان مقاومت می‌کنند
بازیگران هم از این داستان مستثنی نیستند و البته آنها به هیچ عنوان زیر بار شفاف کردن دستمزدهایشان نمی‌روند. رامبد جوان، مجری برنامه خندوانه در تلویزیون اعلام کرده بود که دستمزد او برای هر شب اجرای این برنامه از 3 تا 5میلیون تومان شروع شده و در ادامه رقم دریافتی او افزایش داشته است.
شوی تلویزیونی خندوانه در طول‌سال هر شب از شبکه نسیم پخش شده است. اگر بخواهیم ایام تعطیل و سوگواری را در مجموع دو ماه در نظر بگیریم و دستمزد این مجری و بازیگر را همان دست پایین 3میلیون تومان حساب کنیم، رامبد جوان در یک‌سال احتمالا چند صد میلیون تومان درآمد داشته است. با این حال رامبد جوان و دیگر همکاران او هم از پرداخت مالیات معافند.
فوتبالیست‌ها: ما مالیات می‌دهیم باشگاه تحویل نمی‌دهد!
در این میان رقم قرارداد فوتبالیست‌ها هم غیرشفاف است. هرچند برخی اسناد منتشر شده نشان می‌دهد که برخی مربیان فوتبال برای دو‌سال کار 4میلیارد تومان قرارداد بسته‌اند و رقم قرارداد برخی بازیکنان تا 6میلیارد تومان هم می‌رسد.
با این حال غلامحسین دوانی، عضو انجمن حسابداران خبره و کارشناس مالیات می‌گوید که فوتبالیست‌ها از پرداخت مالیات معاف نیستند. او ادامه می‌دهد: «براساس ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم، تبصره ششم باشگاه‌های ورزشی در صورتی که از فعالیت‌های ورزشی مانند نقل و انتقال بازیکنان یا فروش بلیت بازی‌ها درآمدی داشته باشند، آن درآمدها از پرداخت مالیات معاف است اما اگر آنها فعالیت‌های اقتصادی مانند تبلیغ روی لباس یا فروش لوازم ورزشی و … داشته باشند، باید مالیات آن را پرداخت کنند.»
جالب است که بدانید برخی فوتبالیست‌ها مدعی هستند که باشگاه‌ها از قراردادشان مالیات کسر می‌کنند، اما آنها این مالیات را نمی‌پردازند. این کارشناس مالیات درباره این ادعا می‌گوید: «اگر فوتبالیست‌ها راست می‌گویند موضوع را به سازمان امور مالیاتی اعلام تا با باشگاه‌ها تسویه حساب کنند.»
نیمی از پزشکان تهرانی مالیات‌گریزند
پزشکان از دیگر اصناف پر حاشیه مالیات هستند و بارها سازمان امور مالیاتی درباره طفره رفتن این قشر از پرداخت مالیات گفته است. ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران به مهر گفته: «تنها 10درصد پزشکان دستمزدهای بالایی دارند و 50 تا 60درصد پزشکان وضع مالی آنچنان خوبی ندارند و مجبورند شب‌ها در بیمارستان‌ها کشیک باشند!» او درباره میزان درآمد پزشکانی که درآمد بالایی دارند، گفته: «آنها بین 50 تا 80میلیون تومان در ماه درآمد دارند.»
طیبه سیاوشی، نماینده مجلس: از نظر من هم منطقی نیست که کارمندی با درآمد 2میلیون و 750هزار تومان در ماه مالیات بدهد، اما خواننده‌ای با درآمد 600میلیون تومان و یک‌میلیارد تومان در ماه مالیات ندهد
با این وجود محمدرضا نوری، رئیس امور مالیاتی تهران به پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان امور مالیاتی گفته است که تقریبا نیمی از پزشکان تهران اظهارنامه مالیاتی پر کرده و البته همین تعداد هم به‌طور میانگین تنها 5میلیون تومان در‌سال مالیات پرداخته‌اند. این درحالی است که رقم واقعی مالیات آنها 76میلیون تومان بوده است. با این حساب اگر نیمی از پزشکان تهرانی را کنار بگذاریم، پزشکانی هم که مالیات داده‌اند، تنها حدود 4درصد از مالیات واقعی‌شان را پرداخت کرده‌اند.
خواننده شو، 130سال حقوق بگیر!
بر اساس قوانین مالیاتی، در سال 98 هر کارمند و کارگر با درآمد بیش از 2میلیون و 750هزار تومان در ماه یا 27میلیون و 500هزار تومان در سال موظف به پرداخت مالیات است. درآمد خواننده‌های پاپ وطنی مانند آرش و مسیح در ماه به 600میلیون تومان می‌رسد. اگر نخواهیم این رقم را در طول سال ثابت بگیریم و فرض کنیم آنها 300میلیون تومان در ماه کار می‌کنند، درآمد یک‌سال آنها به 3میلیارد و 600میلیون تومان می‌رسد. در واقع درآمد یک‌سال خواننده‌های پاپ معروف معادل 130سال کار یک کارمند مشمول مالیات است. همچنین اگر یک بازیگر معروف در سال یک‌میلیارد تومان درآمد داشته باشد، درواقع درآمد یک‌سال او هم تقریبا به اندازه 36سال کار یک کارمند مشمول مالیات است.
اگر میانگین دریافتی پزشکان با درآمد بالا را مطابق با اظهارنظر روسای صنفی‌شان چیزی حدود 65میلیون تومان در ماه در نظر بگیریم، آنها در سال 780میلیون تومان به دست می‌آورند که این رقم معادل 28سال کار یک کارمند مشمول مالیات است.
اسم مالیات که می‌آید، هنرمندان بلوا می‌کنند
«ما گفتیم مالیات بدهند، اما خواننده‌ها و هنرپیشه‌ها بلوا به پا کردند!» این جمله را طیبه سیاووشی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس دهم به شهروندآنلاین می‌گوید و تأکید می‌کند: «از نظر من هم منطقی نیست که کارمندی با درآمد 2میلیون و 750هزار تومان در ماه مالیات بدهد، اما خواننده‌ای با درآمد 600میلیون تومان و یک‌میلیارد تومان در ماه مالیات ندهد.»
او ادامه می‌دهد: «این موضوع بارها در کمیسیون اقتصادی و کمیسیون فرهنگی مجلس مطرح و بررسی شده است و براساس قانون تازه‌ای که وضع کردیم، بنا شد خوانندگان 10درصد از بهای فروش کنسرت‌شان را به خزانه دولت برگردانند تا این مبلغ برای ساخت اماکن فرهنگی و تفریحی در مناطق محروم هزینه شود، اما نمی‌دانم این قانون اجرا می‌شود یا نه؟»
فرمول محاسبه مالیات پزشکان و فوتبالیست‌ها
آیا مالیات پزشکان و فوتبالیست‌ها از فرمول مالیات کارمندان و کارگران تبعیت می‌کند؟ این پرسش را با محسن ابراهیمی، معاون حسابرسی اداره مالیات تهران در میان گذاشتیم و او به شهروندآنلاین توضیح داد: «پزشکان، فوتبالیست‌ها و سایر اصناف و مشاغل تقریبا از همان فرمول مالیاتی تبعیت می‌کنند. در صورتی که میزان درآمد ماهانه‌شان کمتر از 2میلیون و 150هزار تومان در ماه باشد، معاف از مالیات هستند و سایر افراد با درآمدهای بالاتر باید مالیات درآمدشان را بپردازند.»
ریشه این معافیت به قانون مصوب سال 66 و اصلاحیه سال 80 برمی‌گردد. در آن سال‌ها فعالان رشته‌های فرهنگی و هنری مانند ناشران یا نقاشان اعلام کردند که این مشاغل طرفداری ندارد و کسی در ایران کتاب نمی‌خواند یا تابلوی نقاشی نمی‌خرد، بنابراین برای توسعه مشاغل در این رشته‌ها تصمیم گرفته شد که درآمد آنها معاف از پرداخت مالیات باشد
چرا بازیگران و خواننده‌ها معاف شدند؟
در این میان اما فعالان رشته‌های فرهنگی و هنری تافته‌های جدا بافته مالیات هستند. براساس ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم، فعالان فرهنگی و هنری در صورتی که برای فعالیت‌شان از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز داشته باشند از پرداخت مالیات معاف هستند البته مشروط بر این‌که اظهارنامه مالیاتی پر کنند. محسن ابراهیمی، معاون حسابرسی اداره مالیات تهران درباره علت معافیت مالیاتی هنرمندان و فعالان عرصه‌های فرهنگی هم توضیح می‌دهد: «ریشه این معافیت به قانون مصوب سال 66 و اصلاحیه سال 80 برمی‌گردد. در آن سال‌ها فعالان رشته‌های فرهنگی و هنری مانند ناشران یا نقاشان اعلام کردند که این مشاغل طرفداری ندارد و کسی در ایران کتاب نمی‌خواند یا تابلوی نقاشی نمی‌خرد، بنابراین برای توسعه مشاغل در این رشته‌ها تصمیم گرفته شد که درآمد آنها معاف از پرداخت مالیات باشد.»
او ادامه می‌دهد: «هنرپیشه‌های سینما هم با این توجیه که صنعت سینما زیانده است و ممکن است بازیگری 100میلیون تومان در سال درآمد داشته باشد، اما چهار سال یا بیشتر بیکار باشد، تلاش کردند به جرگه مشاغل معاف از مالیات بپیوندند اما این قانون نقص دارد و سازمان امور مالیاتی به دنبال اصلاح این قانون است، زیرا درآمد مقطعی برخی بازیگران یا خوانندگان معادل سال‌ها کار کارگران و کارمندانی است که مالیات می‌پردازند.»
عرصه برای فرار مالیاتی تنگ‌تر شد
فرارهای مالیاتی چگونه انجام می‌شود؟ غلامرضا سلامی، عضو شورای راهبردی مالیات وزارت اقتصاد در پاسخ به این سوال به ما می‌گوید: «ما بانک اطلاعاتی شفافی از میزان درآمد و هزینه‌کرد افراد نداریم و همین مسأله موجب فرارهای مالیاتی می‌شود. با این‌حال، گام‌های خوبی برای شفاف‌سازی درآمدهای افراد برداشته شده است؛ به‌عنوان مثال از سال 95 به این طرف، بانک‌ها موظفند که اطلاعات حساب مشتریان‌شان را بدون تشریفات قضائی در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار دهند یا قانون اصلاح چک و ممنوعیت پشت‌نویسی چک کمک بزرگی در این زمینه است.»
او ادامه می‌دهد: «تا پیش از این، چک بارها پشت‌نویسی می‌شد و دست به دست می‌چرخید و دقیقا مشخص نبود دریافت‌کننده مبلغ چک چه کسی است؟ اما در حال حاضر دریافت‌کنندگان وجوه مالی مشخص هستند و این تشخیص، دریافتی افراد را برای سازمان امور مالیاتی راحت‌تر می‌کند.»
ممکن است استعلام درآمد و هزینه یک فرد 10میلیون تومان خرج بردارد و درنهایت مالیات او فقط 2میلیون تومان تمام شود
دردسرهای کشف فرار مالیاتی در ایران
محسن ابراهیمی، معاون حسابرسی اداره مالیات تهران درباره دشواری‌های شناسایی فراریان مالیات در ایران توضیح می‌دهد می‌گوید: «در کشورهای پیشرفته وضع درآمد خالص افراد آن‌قدر شفاف است که حتی اطلاعات خرید و هزینه شهروندان ثبت می‌شود و به صورت مکانیزه از درآمدشان کسر و نتیجه برای ادارات مالیات ارسال می‌شود اما در ایران نه‌تنها وضع درآمد افراد شفاف نیست بلکه اطلاعات هزینه و مخارج افراد نیز به دشواری قابلیت استعلام دارد. به جز این، سازمان امور مالیاتی ناچار است به تنهایی تک‌تک این اطلاعات را استخراج و به صورت دستی محاسبه کند تا بتواند به برآوردی غیر دقیق از مالیات افراد برسد.»
او ادامه می‌دهد: «این استعلام‌ها گاهی هزینه سنگینی برای سازمان امور مالیاتی دارد و انجام آن به صرفه نیست. به‌عنوان مثال ممکن است استعلام درآمد و هزینه یک فرد 10میلیون تومان خرج بردارد، درنهایت مالیات آن تنها 2میلیون تومان تمام شود. واضح است که کشف این دسته از فراریان مالیات برای سازمان امور مالیاتی صرفه اقتصادی و توجیه عقلانی ندارد.» ابراهیمی همچنین تاکید کرد که بر اساس ماده 169 قانون مالیات های مستقیم، اکنون اطلاعات مشمولان مالیات به صورت مکانیزه به سازمان می رسد و این فرآیند به صورت جدی در حال تکمیل است به طوری که مالیات اغلب مشاغل مانند پزشکان به طور دقیق از مستندات به دست آمده محاسبه می شود.
مالیات ایرانی‌ها تنها به اندازه نصف حقوق کارمندان
فرارهای مالیاتی در ایران موجب شده است که ایران به درآمدهای نفتی وابسته بماند و پول فروش نفت که باید خرج توسعه کشور شود، به صورت عمده برای خورد و خوراک، وسایل مصرفی و پرداخت حقوق مردم هزینه شود. امیدعلی پارسا، رئیس سازمان امور مالیاتی با اشاره به درآمدهای ناچیز حاصل از مالیات گفته است که همه درآمدهای مالیاتی ایران به اندازه نصف پولی است که به‌عنوان حقوق به کارمندان پرداخت می‌شود. البته وضع درآمدهای مالیاتی ایران وخیم‌تر از این حرف‌هاست و بنا به تازه‌ترین گزارش صندوق جهانی پول، مالیات در ایران تنها 5درصد تولید ناخالص ایران را تشکیل می‌دهد. این درحالی است که در کشورهای پیشرفته سهم مالیات از تولید ناخالص داخلی به 60درصد می‌رسد.