حادثه 24 - مرگ و میر تلخ پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله به دلیل آنچه که سم بوتولیسم گفته می‌شود دوباره شدت گرفته است. یک فعال محیط زیست و موسس گروه مشورتی میانکاله می‌گوید که هنوز تحقیقات و بررسی‌ها درباره علت تولید سم بوتولیسم در میانکاله ادامه دارد اما یکی از دلایل و فرضیه‌های مهم که هم در گزارش دامپزشکی و هم در گزارش کمیته مشورتی میانکاله به آن اشاره شده است، ورود میزان قابل توجهی رسوب به تالاب پس از سیل سال گذشته و عریض و عمیق کردن رودها و نهرهای منتهی به میانکاله است.
اداره حفاظت محیط زیست استان مازندران مرگ بیش از ۲۳۰۰ پرنده مهاجر ازجمله چنگر معمولی، فلامینگو، مرغابی تلفرا و... را در تالاب میانکاله تایید کرده است. از سوی دیگر سازمان دامپزشکی نیز اعلام کرده است که علت مرگ پرندگان تالاب میانکاله سم بوتولیسم است؛ همان سمی که سال گذشته هم سبب مرگ ۴۰ هزار پرنده مهاجر در این تالاب شد.
حر منصوری عبدالملکی - فعال محیط زیست و مسئول تشکل زیست محیطی دیده‌بان در مازندران - در گفت و گو با ایسنا درباره سم بوتولیسم و مرگ پرندگان مهاجر در میانکاله اظهار کرد: عده‌ای بر این باورند که کاهش سطح آب تالاب میانکاله سبب تولید سم و مرگ و میر پرندگان شده است این درحالیست که طی سال‌های ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۴ نیز کشور ایران با خشکسالی مواجه و تالاب میانکاله خیلی بیشتر از حال حاضر خشک شده بود اما هیچ سند و گزارشی مبنی بر مرگ و میر گسترده پرندگان مهاجر در میانکاله طی آن سال‌ها وجود ندارد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه چنین مسئله‌ای نشان می‌دهد اتفاق جدیدی در میانکاله افتاده که مرگ و میر گسترده پرندگان مهاجر را به‌دنبال داشته است، تصریح کرد: نیمه سوم دی ماه سال گذشته اولین تلفات مشکوک پرندگان مهاجر در جنوب تالاب میانکاله رخ داد. همان زمان ما قسمت شمالی تالاب را پایش کردیم و متوجه شدیم که مرگ و میری در قسمت شمالی رخ نداده است بنابراین به این نتیجه رسیدیم که مشکل فقط مربوط به قسمتی از زیستگاه است چراکه اگر بیماری ویروسی یا واگیردار رخ داده بود همه قسمت‌های تالاب درگیر آن می‌شد.
موسس گروه مشورتی میانکاله با بیان اینکه مرگ و میر پرندگان مهاجر در کانون مشخصی رخ می‌داد، گفت: پس از پایش و بررسی، سازمان دامپزشکی اعلام کرد که باکتری‌ای به اسم «کلوستریدیوم بوتولینوم» علت مرگ پرندگان است. این باکتری پیش‌شرط‌هایی برای فعالیت ازجمله نبود نور، نبود اکسیژن، دمای مناسب و... دارد و در این شرایط سم بوتولیسم تولید و مواد غذایی بستر تالاب را - که منابع غذایی پرندگان مهاجر هستند - سمی می‌کند.
بوتولیسم سبب مرگ پرندگان مهاجر می‌شود؟
به گفته منصوری عبدالملکی سال گذشته شک و شبهات زیادی درخصوص اینکه آیا بوتولیسم سبب مرگ پرندگان مهاجر شده است یا خیر، وجود داشت. از این‌رو ما کمیته مشورتی میانکاله را که متشکل از اساتید به‌نام دانشگاهی است، تشکیل دادیم و پس از بررسی‌های زیاد و نمونه‌برداری‌های دقیق نتایجی مشابه نتایج سازمان دامپزشکی به دست آوردیم.
این فعال محیط زیست با اشاره به اینکه محدوده‌ای در تالاب میانکاله که مرگ و میرها در آن نقطه رخ می‌داد، به‌عنوان محدوده مرگ مشخص و علامت‌گذاری شد، اظهار کرد: طی امسال نیز از تاریخ ۹ بهمن ماه وضعیت مشکوکی در سواحل گلوگاه و همان محدوده مرگ مشاهده شد.
چرا در تالاب میانکاله سم بوتولیسم تولید می‌شود؟
وی در ادامه درباره اینکه چرا در تالاب میانکاله سم بوتولیسم تولید می‌شود، تصریح کرد: درباره علت این موضوع هنوز تحقیقات و بررسی‌ها ادامه دارد اما یکی از دلایل و فرضیه‌های مهم که هم در گزارش دامپزشکی و هم در گزارش کمیته مشورتی میانکاله به آن اشاره شده است، ورود میزان قابل توجهی رسوب به تالاب میانکاله است.
این مسئول تشکل زیست محیطی دیده‌بان در مازندران با بیان اینکه بهار سال گذشته سیل گسترده‌ای در استان گلستان داشتیم که سبب شد میزان قابل توجهی گل و لای و رسوب از بالادست شسته و وارد تالاب میانکاله شود، گفت: میزان رسوب به‌قدری زیاد بود که در تصاویر ماهواره‌ای نیز کاملا مشخص است. از سوی دیگر در قسمت‌های غربی استان گلستان در همسایگی تالاب میانکاله تمام نهرها، رودخانه‌ها و بخش‌های سیل‌گیر که آب را وارد میانکاله می‌کردند عریض و عمیق شدند و شرایط را برای ورود گسترده‌تر رسوبات به میانکاله فراهم کردند.
این فعال محیط زیست ادامه داد: طی سال‌های اخیر به‌دلیل آنکه آب تالاب میانکاله درحال پس‌روی بود، ۹۰ کیلومتر از مسیر رودها، نهرها و زهکش‌هایی که به میانکاله می‌رسید را نیز عریض و طویل کردند و این مسئله سبب شد که رسوب‌هایی که همراه با سموم کشاورزی و حتی فاضلاب است به میانکاله بریزد.
منصوری عبدالملکی با تاکید بر اینکه حق‌آبه میانکاله باید حفظ شود و به‌صورت آب شیرین، بدون آلودگی و رسوب و در نظام طبیعی به تالاب پرداخت شود، اظهار کرد: در برخی نقاط تالاب بین ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر رسوب وجود دارد و شرایط برای تولید بوتولیسم فراهم شده است.
موسس گروه مشورتی میانکاله در پایان با اشاره به اینکه محیط زیست می‌تواند جلوی تجمع پرندگان در محدوده مرگ در تالاب میانکاله را بگیرد، تصریح کرد: البته تا زمانی‌که سازمان محیط زیست به این نتیجه نرسیده است که رسوب و دستکاری‌های هیدروسیستمی سبب مرگ و میر پرندگان می‌شود، نباید اقدامی انجام دهد چراکه اولویت با پیدا کردن عوامل مرگ و میر پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله است.