آیا مدلینگ کودکان در فضای مجازی کودک آزاری است؟
حادثه 24 - تب مدلینگ کودکان در حال افزایش است، والدین در پیج‌های عمومی و خصوصی عکس‌هایی را از کودکان خود با ژست‌های متفاوت منتشر می‌کنند، این مسئله موجب می‌شود کودکان از معصومیت کودکی خود فاصله بگیرند و در آینده و با افزایش سن دچار برخی مشکلات روحی و روانی ناشی از این محبوبیت دوران کودکی که در بزرگسالی ممکن است کاهش پیدا کند، روبرو شوند.
امروز جامعه ما با پدیده‌ای به نام مدلینگ کودکان و نوجوانان در فضای مجازی روبرو است، بسیاری از ما زمان زیادی را صرف گشت و گذار در صفحات فضای مجازی می‌کنیم، در این بین چشممان به کودکان زیبایی می‌افتد که در همان لحظه در ذهن خود این کودک و والدین را بابت اینهمه زیبایی و سلیقه در انتخاب لباس تحسین می‌کنیم.
گاهی این مسئله به همین جا ختم نمی‌شود و ما با لایک و نوشتن چند جمله احساسات خود را از دیدن این کودک بیان می‌کنیم، شاید در نگاهی گذرا این مسئله هیچ جای اشکالی نداشته باشد، اما این قاب‌های مجازی که توسط والدین منتشر می‌شود می‌تواند در سرنوشت کودکشان تاثیرات سویی داشته باشد.
امروزه شاهد تبلیغات تلویزیونی، فضای مجازی، سایت‌ها و ... برای فروش انواع محصول هستیم که در بسیاری از آن‌ها از کودکان بالای ۳ یا ۴ سال استفاده می‌شود، بسیاری از والدین با استفاده از زیبایی کودکانشان در این زمینه درآمد کسب می‌کنند، این درحالیست که این کودکان به نوعی کودک کار محسوب می‌شود اما کودک کاری که هیچ نهاد اجتماعی نسبت به آن واکنش نشان نمی‌دهند.
مدلینگ کودکان یک نوع کودک‌آزاری است
مژده ارشادی دکتری روانشناسی خانواده و مدرس دانشگاه شهرکرد در خصوص اثرات سوء مدلینگ مجازی بر کودکان و نوجوانان، اظهار کرد: مدلینگ شاخه‌ای از علم و هنر است، افراد فعال در این حوزه به صورت حرفه‌ای و تخصصی در انتخاب چیدمان ظاهری کمک می‌کنند تا فرد ظاهری بهینه در اجتماع داشته باشد و قطعا باید مدلینگ مانند سایر هنرها در خدمت انسان باشد.
وی افزود: متاسفانه همیشه دچار افراط و تفریط می‌شویم، به روز بودن یکی از علاقه‌مندی‌های هر فرد است و این شاخصه تنها مختص مردم ایران نیست و در همه جای دنیا فراگیری دارد.
ارشادی با اشاره به نقش سلبریتی‌ها در مدلینگ فضای مجازی، گفت: این افراد در جامعه الگوی بسیاری از جوانان و نوجوانان هستند و این قشر دوست دارند شبیه آن‌ها شوند، اما در بحث مدلینگ گاهی برخی افراد پا را فراتر می‌گذارند و دوست دارند یک مدل خیلی متفاوت‌تر باشند.
این روانشناس خانواده با تاکید بر اینکه مد در هر جامعه‌ای پیروان خود را دارد و هر تیپ شخصیتی به دنبال مد سبک خود می‌گردد، یادآور شد: الگوبرداری مسئله نامناسبی نیست و در مسائل دینی نیز افراد به دنبال الگو هستند، بنابراین در بحث مد و مدلینگ نیز افراد دنباله‌رو تبیلغات و مشوق‌های اجتماعی از جمله دوستان و خانواده می‌روند.
وی اضافه کرد: معمولا افراد در یک بازه زمانی که به دنبال شکل‌گیری هویت اجتماعی هستند، یکی از صنایعی که به افراد کمک می‌کند در معرض دیده شدن و توجه قرار بگیرند بحث مدلینگ است.
ارشادی توضیح داد: معمولا مدل‌های مطرح در سطح جهان سبک‌های زندگی خیلی متفاوتی با سایر افراد جامعه دارند و براساس قراردادی که با شرکت‌های تبلیغاتی منعقد می‌کنند نباید وزن آن‌ها اضافه یا کم شود به همین دلیل از رژیم‌های خاص پیروی می‌کنند و معمولا ورزش‌های حرفه‌ای نیز انجام می‌دهند، همچنین افراد فعال در این حوزه باید تخصص‌های مرتبط با روانشناسی مصرف‌کننده را داشته باشند.
این روانشناس خانواده با اشاره به اینکه گرایش به مدلینگ در نوجوانان بسیار بالا است، عنوان کرد: متاسفانه امروز پدیده حرکت به سمت مدلینگ کودکان را از سمت برخی والدین ناآگاه نیز شاهدیم، فضای مجازی نیز یکی از گسترده‌ترین ابزارها برای شبکه فروش و تبلیغات رایگان برای تولیدکنندگان محصول است، به طور مثال زمانی که یک مادر لباسی را برای کودک خریداری و سپس عکس فرزند خود را با آن لباس در فضای مجازی منتشر می‌کند برای آن شرکت به صورت رایگان یک تبلیغ‌کننده است.
وی تصریح کرد: با انتشار تصاویر در فضای مجازی لایک‌ها و کامنت‌ها دربردارنده این پیام هستند که تو در معرض توجه هستی، تو دوست داشته می‌شوی و باتوجه به اینکه دیده شدن و دوست داشته شدن یکی از نیازهای انسان است این مسئله این حس را در فرد تقویت می‌کند، در اصل روانشاسی اگر فرد رفتاری را از خود نشان دهد و بازخورد مثبتی دریافت کند آن رفتار را مجددا تکرار می‌کند.
ارشادی افزایش لایک و دنبال‌کننده در صفحات مجازی را از عوامل دیگر حرکت به سمت مدلینگ در فضای مجازی عنوان کرد و افزود: وقتی فرد آرایش، مدل مو و پوشش خاصی را برای خود انتخاب می‌کند و سپس تصویری از خود را با این ظاهر در فضای مجازی منتشر می‌کند و تعداد لایک‌ها و تشویق‌ها افزایش پیدا می‌کند، این حس در فرد ایجاد می‌شود که برای دیده شدن و قرار گرفتن در مرکز توجه باید به سمت این نوع پوشش و آرایش حرکت کند.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: در این شیوه عزت نفس فرد دچار آسیب می‌شود، همچنین فرد با پوشیدن برخی لباس‌ها و کفش‌ها به سلامتی خود نیز آسیب وارد می‌کند، این مسائل ناشی از نبود اعتماد به نفس کافی در افراد است.
وی با بیان اینکه مدلینگ کودکان یک نوع کودک‌آزاری است، تاکید کرد: مدلینگ کودکان به نوعی کودک کار محسوب می‌شود، زیرا والدین از زیبایی کودک خود برای درآمدزایی استفاده می‌کنند، اما چون این مسئله در قشر مرفه جامعه اتفاق می‌افتد معمولا هیچ نوع واکنشی نسبت به آن از سوی افراد جامعه دیده نمی‌شود.
ارشادی اضافه کرد: مدلینگ در کودکان و نوجوانان به معنای دوست داشته شدن مشروط است، به این معنا که "تو زمانی دوست داشتنی هستی که از این سبک پوشش، مدل مو و آرایش پیروی کنی"، این مسئله موجب تک‌بعدی شدن فرد می‌شود، کودک و نوجوان به جای کسب سایر مهارت‌ها برای دیده شدن و شکل‌گیری هویت اجتماعی محدود به مد و زیبایی برای محبوبیت می‌شود.
این روانشناس خانواده خاطرنشان کرد: زمانی که کودک به سن نوجوانی می‌رسد و در دوران بلوغ دچار یکسری تغییرات هورمونی می‌شود، از نوجوانی خود لذت نمی‌برد و موجب می‌شود نوجوان به افسردگی دچار شود، بنابراین گاهی ما دختران نوجوانی را می‌بینیم که به طور اغراق‌آمیز آرایش می‌کنند و پوشش خود را به سبک‌های خاص تغییر می‌دهند.
وی اضافه کرد: امروز در کشور فقر فرهنگی موج می‌زند، والدین بر روی اعتماد به نفس فرزندان خود کار نمی‌کنند و همین مسئله موجب می‌شود نوجوانان به سمت خودنمایی در فضای مجازی و تقلید از دیگران حرکت کنند و شاهدیم که به صورت غیرواقعی در حال تبدیل شدن به مدلینگ هستند، خانه خود را به استدیو تبدیل کرده، از خود عکس می‌گیرند و با انواع ویرایش‌گرهای تصاویر یک چهره غیرواقعی از خود می‌سازند و منتشر می‌کنند، این نرم‌افزارها به فرد اعتماد به نفس کاذب می‌دهند.
ارشادی عنوان کرد: این تغییرات مداوم فرد را از خود واقعی‌اش دور می‌کند و به نوعی می‌توان گفت نوجوان در تله‌های مهرطلبی گرفتار می‌شود.
این روانشناس خانواده در پایان با تاکید بر اینکه مدلینگ کودکان و نوجوانان در فضای مجازی آثار و تبعات سوء فراوانی دارد، گفت: اگر شخصی بدون اجازه تصویری از شخصی را در فضای مجازی منتشر کند، جرم است، شاید کودک شما وقتی بزرگ شد دوست نداشته باشد عکس‌های او در فضای مجازی موجود باشد، آموزش و پرورش، مهدهای کودک، والدین و سایر نهادهای متولی باید بر روی افزایش اعتماد به نفس در کودکان و نوجوانان کار کنند تا شاهد این آسیب‌ها نباشیم.