کشف اسکلت زنی در تپه تاریخی اشرف اصفهان

حادثه 24 - سرپرست هیات باستان‌شناسی تپه اشرف از کشف یک اسکلت بانوی اشکانی در عملیات نجات‌بخشی آثار تاریخی شمال تپه تاریخی اشرف اصفهان خبر داد.

علیرضا جعفری زند سرپرست هیات کاوش تپه اشرف اصفهان گفت: گرچه هنوز اسکلت شناس جنسیت اسکلت را تعیین نکرد، اما به احتمال زیاد  اسکلت متعلق به یک زن باشد و از این رو آنرا  بانوی اشکانی   با تدفین مهری دانست.

در حالی که یافته‌ها یکی پس از دیگری در عملیات نجات‌بخشی آثار تپه اشرف در مسیر لوله‌گذاری، شواهد رسیدن به گورستان اشکانی را به یقین نزدیک کرده است، جعفری زند از نبود توجه مسئولان و متولیان اصلی برای لزوم گسترده کردن کاوش‌ها و نجات شواهد تاریخی دوران ناشناخته اشکانی در اصفهان و در قلب فلات مرکزی ایران انتقاد کرد.

گرچه مسئولان میراث فرهنگی و مدیران شهری اصفهان بر اهمیت یافته‌های اخیر و شواهد باستانی در تپه اشرف اصفهان اذعان می‌کنند، اما بنا به گفته‌های سرپرست هیات باستان‌شناسی با توجه به اهمیت شواهد تاریخی بدست آمده تاکنون هیچ اقدامی در جهت حمایت از گسترش کاوش‌ها در خیابان مشتاق انجام نشده است.

جعفری زند گفت: میراث فرهنگی خیلی موثرتر می‌توانست به این موضوع ورود کند، ولی متاسفانه من هیچ حمایتی در این رابطه احساس نکردم و تاکنون هیچ اقدامی در راستای گسترش گمانه‌ها به صورت ترانشه صورت نگرفته است.

 او اظهارداشت: به میراث فرهنگی اعلام کردم که نیاز به یک کاوش گسترده وجود دارد چراکه گمانه‌زنی‌ها موقعیت مناسبی را برای کاوش فراهم کرده و در عین حال بخش‍‌هایی از آثار بدست آمده زیر خیابان است و نجات این شواهد تاریخی در گرو گسترده کردن کاوش‌هاست.

جعفری زند با اشاره به اینکه بخشی از اسکلت پیدا شده در عملیات نجات بخشی آثار شمال تپه اشرف زیر پیاده رو قرار دارد، گفت: حساسیت موضوع را بار‌ها گوشزد و نامه نگاری کردم و دیگر نمی‌دانم از چه راهی باید وارد شوم و چه کوتاهی کرده‌ام که مسئولان نیم‌نگاهی هم به اینجا نداشتند و اشکال کار در کجاست؟!

سرپرست هیات کاوش، اسکلت تازه پیدا شده در این تپه اشرف را بانوی اشکانی نامگذاری کرد که در کنار آنیک کوزه سفالی کامل نیز پیدا شده است.

او در این رابطه اطمینان داد که در کنار اسکلت کشف شده تدفین‌های دیگری هم باید باشد؛ تدفین‌هایی که در زیر خیابان و فضای سبز شهرداری مدفون هستند.

شواهد بدست آمده در عملیات نجات‌بخشی آثار تپه اشرف احتمال وجود گورستان اشکانی را در یکی از کهن‌ترین نقاط شهری اصفهان تایید کرد، اما بنا به گفته جعفری‌زند بخشی از تدفین قربانی اسب زیر خیابان است و هیات کاوش به دلیل امکانات مالی و مساله خیابان مشتاق نمی‌توانند کاوش این تدفین آیینی را ادامه بدهند. تدفین اسکلت تازه پیدا شده نیز از زانو به پایین زیر پیاده رو قرار گرفته و در عمل نجات بخشی کامل این شواهد و آثاری که به احتمال قریب به یقین در مجاورت آن‌ها قرار گرفته را مشکل کرده است.

سرپرست هیات باستان شناسی تپه اشرف در خصوص تدفین اسکلت کشف شده یادآور شد: در این تدفین صورت به طرف شرق روی کتف چپ گردانده شده و همین نشان دهنده این است که با یک تدفین مهرپرستی رو به رو هستیم.

او توضیح داد: قسمت اعظم امپراتوری اشکانی پیرو آیین مهرپرستی بودند، در دوره‌های تاریخی پیش از اشکانی، تدفین صورت به طرف طلوع خورشید دیده شده است، اما مساله این است که، چون همراه این اسکلت و در کنار آن لایه سفال‌های اشکانی وجود دارد به احتمال این اسکلت مربوط به دوره اشکانی است.

به گفته این باستان شناس اسکلت تازه کشف شده در وضعیت مناسبی قرار گرفته و قرار است توسط استخوان‌شناس بررسی و گزارش نهایی اعلام شود همان طور که بقیه یافته‌های این فصل کاوش تاکنون در اصفهان دیده نشده، کشف تدفین مهری این اسکلت برای تاریخ اصفهان دریچه‌ای را برای شناسایی بهتر دوره اشکانی باز کرده است.

 سرپرست هیات کاوش تپه اشرف اصفهان با تاکید بر ضرورت ادامه کاوش در زیر پوست خیابان مشتاق دوم گفت: اگر مسئولان یک مقدار توجه کنند، مساله تدفین یک موضوع منحصر به فرد است که در شهر اصفهان پیدا شده و بسیار برای تاریخ اصفهان با اهمیت است. درست است که این اسکلت می‌تواند زیر خیابان محفوظ بماند، اما فردا اگر فاضلاب این خیابان اشکال پیدا کرد و با اتفاقاتی از این دست مجبور به خاکبرداری بزرگی شوند آیا این اطمینان وجود دارد که تمام این شواهد از بین نرود؟!

او با بیان این پرسش که چگونه می‌تواند شواهد کشف شده از تاریخ باستانی اصفهان برای مسئولان امر بی اهمیت باشد ادامه داد: این اسکلت، تنها اینجا نیست و ما با یک گورستان و تعداد زیاد تدفین اشکانی روبه رو هستیم؛ بنابراین یک موقعیت بزرگ برای اصفهان است که در سرتاسر جهان شناخته شده است.

او معتقد است شواهد تاریخی بدست آمده نه تنها برای اصفهان بلکه برای مرکز و قلب فلات مرکزی ایران با اهمیت است، بدین جهت روی صحبت او با مسئولان و متولیان میراث فرهنگی کشور و اصفهان این است که در این باره دست کم در موقعیت پیش آمده، گسترش کاوش‌ها در کف خیابان مشتاق را جدی بگیرند.

او با بیان اینکه در تپه اشرف هم آثار معماری هم تدفین و هم آثار تزئینات وابسته به معماری پیدا شد، افزود: دیگر چه چیزی مهم‌تر از این باید وجود داشته باشد که مسئولان را متوجه خیابان مشتاق، تپه اشرف و تپه جی بکند.

به گفته جعفری زند در عملیات نجات بخشی اخیر در شمال تپه اشرف سه نوع تدفین اشکانی یافت شد؛ یکی دخمه‌ای (ایجاد محفظه برای نهادن جسد) که تمام سطح آن به دلیل تعریض خیابان با لودر از بین رفت، دیگری گورخمره‌ای و آخرین یافته، تدفین مستقیم در خاک و به جانب طلوع خورشید. این یافته‌ها در راستای یکدیگر و در حاشیه خیابان مشتاق کشف شد. علاوه بر تدفین‌ها آثار یک کارگاه عصاره گیری انگور، کارگاه ذوب فلزات، سکه اشکانی، یک چاه ساسانی و دو چاه اشکانی (تصفیه خانه) نیز در این عملیان نجات بخشی کشف شده است.

تپه تاریخی اشرف در شرق اصفهان و در کرانه زاینده رود قرار دارد. یافته‌های این تپه تاریخی در شهر اصفهان مربوط به دوران هخامنشی تا قرن دوازدهم هجری قمری است و از این جهت این تپه باستانی اهمیت زیادی در روشن شدن ابعاد تاریک تاریخی شهر اصفهان دارد.

در شش فصل گذشته کاوش تپه اشرف، یک سکه ساسانی و سفال‌های مربوط به قرن سوم پیش از میلاد (سلوکی و اشکانی) به دست آمد.

 هیات باستان شناسی در این کاوش‌ها به حوضخانه و بنای نیمه تمام کاخ اشرف متعلق به قرن دوازدهم هجری قمری رسیدند. مهم‌ترین دستاورد کاوش‌های پیشین تپه اشرف شناسایی بخش‌هایی از قلعه ساسانی بود که اکنون در مجاورت خیابان مشتاق دوم مشهود است. همچنین در فصل ششم کاوش تپه اشرف، بخش‌هایی از یک سازه هخامنشی یافت شد که به دلیل نبود بودجه‌های لازم، در زیر خاک و با رعایت اصول باستان شناسی مدفون شد.