نجات زندگی در اعماق آب

حادثه 24 - این لباس‌های مشکی برازنده هر کسی نیست و اهمیتش چیزی شبیه درجه و سردوشی برای افراد نظامی است. جوان‌های رعنایی که با لباس‌های غواصی روبه‌روی‌مان نشسته‌اند به آسانی صاحب این لباس‌ها نشده‌اند و برای پوشیدن آنها، دوره‌های سختی را از سر گذرانده‌اند. حالا به درجه‌ای رسیده‌اند که می‌توانند به عمق چند متری آب بروند و انسان‌ها را از مرگ نجات بدهند. غواص‌های ایستگاه 114 آتش‌نشانی تهران که در چند قدمی دریاچه آبی خلیج‌فارس مستقر شده‌اند به قول خودشان نیروی امدادی چند منظوره به شمار می‌روند. آنها را باید مردانی برای همه فصول دانست؛ چرا که تخصص‌شان به امدادرسانی در حریق خلاصه نمی‌شود و بخشی از کارشان در ارتفاع و بخش دیگری هم در اعماق آب‌های سدها و دریاچه‌های اطراف تهران یا در قنات‌های ترسناک است. با غواص‌های امدادگر ایستگاه 114 که بخش مهمی از کارشان نجات شهروندانی است که در آب‌های خروشان اطراف تهران گرفتار می‌شوند گفت‌وگو کرده‌ایم؛ غواص‌هایی که حرفه خاص و پرمخاطره‌ای دارند و تا حدودی گمنام مانده‌اند و مثل آتش‌نشان‌ها در کانون توجه قرار ندارند.

امدادرسانی در عمق 100متری

ماجرای تشکیل گروه غواصان امدادگر به ماه‌های بعد از افتتاح دریاچه خلیج‌فارس در منطقه 22تهران مربوط می‌شود. در سال1393 و یک‌سال بعد از افتتاح دریاچه، ایستگاه 114 آتش‌نشانی در چند قدمی آن شروع به‌کار کرد و در همان نخستین روزها بود که 22نفر از نیروهای امدادی این ایستگاه به‌طور داوطلبانه در کلاس‌های آموزش غواصی شرکت کردند. مهارت‌هایی که آنها در کلاس‌های آموزشی آموخته‌اند کاربردهای عجیب و غریبی دارد. مثل حادثه‌ای که مدتی قبل در یکی از قدیمی‌ترین قنات‌های غرب تهران رخ داد و اگر امدادرسانی به‌موقع غواص‌ها نبود منجر به مرگ چند نفر از شهروندان می‌شد. محسن ابراهیمی، یکی از غواص‌های گروه، درباره جزئیات امدادرسانی در این حادثه می‌گوید: «برف‌های رشته کوه‌های البرز که در تابستان آب می‌شود به قنات وردآورد تهران سرازیر می‌شود و به مخزن 650هزار لیتری آن می‌ریزد. وقتی 4نفر کارگر برای لایروبی به داخل قنات می‌روند مخزن دچار انفجار می‌شود و آب، آنها را با خود می‌برد. ما به عمق 100متری زمین رفتیم و در عملیاتی که 3روز طول کشید، جان 3 نفرشان را نجات دادیم اما یک نفر دیگر که قوای جسمانی مطلوبی نداشت و نتوانسته بود در برابر جریان آب مقاومت کند جان خودش را از دست داد و جسم بی‌جانش را از عمق 100متری زمین به بیرون منتقل کردیم.»

رؤیای زندگی در عمق آب

غواصی و زدن به عمق چند ده متری بیش از هر چیز، قوای جسمانی مطلوبی را می‌طلبد؛ چرا که هر چه غواص از اندام عضلانی و ساخته و پرداخته‌تری برخوردار باشد راحت‌تر در برابر جریان آب مقاومت می‌کند. سعید ایمانی، یکی از غواص‌هایی که در مقایسه با بقیه اندام ورزیده‌تری دارد، دوره امداد و نجات بین‌المللی غواصی را گذرانده و تنها عضو گروه است که مدرک سه ستاره که بالاترین نشان امداد و نجات غواصی است را دریافت کرده است.

 جوان‌ترین عضو گروه، حرفه غواصی را یک انتخاب احساسی می‌داند؛«برای دریافت مدرک 3ستاره، 2سال کار کردم و بعد از گذراندن دوره‌های آموزشی در کیش برای حضور در امتحانات بین‌المللی به کشور ترکیه رفتم. برای دریافت این مدرک 20میلیون تومان از جیبم هزینه کردم چون علاقه عجیبی به غواصی در عمق آب دارم و دوست دارم حضور در اعماق آب را تجربه کنم. تصویری که در عمق آب می‌توان مشاهده کرد به حدی شفاف و باکیفیت است که با تصویر فول اچ دی برابری می‌کند و این برای غواص جماعت جذاب است.» آنطور که سعید ایمانی می‌گوید غواص‌ها باید به‌صورت دوره‌ای معاینات کامل پزشکی را پشت‌سر بگذرانند تا از سلامت قلب و گوش اطمینان حاصل کنند چراکه فشار بیش از حد آب در عمق بالا، جان کسانی را که از ناراحتی قلبی رنج می‌برند و عضلات قوی هم ندارند تهدید می‌کند.

وقتی غواص‌ها ناجی می‌شوند

اینکه غواص‌های امدادگر تا عمق چند متری به آب می‌زنند یا به‌اصطلاح خودشان «غوص» می‌زنند به مدرکی یا گواهینامه‌ای بستگی دارد که دریافت کرده‌اند؛ مثلا غواص‌هایی که مدرک تک‌ستاره دارند فقط تا عمق 18متری آب می‌روند و برای غواصی در عمق بیشتر باید علاوه بر دوره‌های آموزشی، تست‌های پزشکی شامل شنوایی و بینایی‌سنجی، نوار قلب و عکس از قفسه سینه را هم پشت سر بگذارند. غواص‌ها، بسیاری از تست‌ها را در اتاق فشار که شرایط غواصی در عمق‌های بالا را شبیه‌سازی‌ می‌کند پشت سر می‌گذرانند.

 اتاق فشار که ابعادش 3در 4متر است، شبیه یک کپسول استوانه‌ای ساخته شده و 8نفر ظرفیت دارد و غواص‌ها با نظارت پزشک، داخل این اتاق می‌شوند تا شنا کردن در عمق 40متری را تجربه کنند.غواص‌های امدادگر همان آتش‌نشان‌هایی هستند که چنین دوره‌هایی را هم برای روز مبادا دیده‌اند و به قول خودشان نیروهای سه منظوره شامل حریق، غواصی و گروه نجات حوادث دیگر مثل حوادث کوهستان به شمار می‌روند.آنها در حوادث آبی که نجات جان انسان‌ها از عهده ناجی‌های غریق نجات برنمی‌آید وارد میدان می‌شوند.

 میلاد جاسمی، یکی دیگر از جوان‌های گروه غواص‌های امدادگر می‌گوید: «حدود 2سال قبل بود که یک هلی‌کوپتر نظامی در دریاچه خلیج‌فارس سقوط کرد. نجات دادن خدمه و هلی‌کوپتر کار ناجی نیست و در مواردی از این دست، غواص‌ها وارد عمل می‌شوند».

 غواص‌های امدادگر برای امدادرسانی و نجات جان شهروندان حد و مرز ندارند و در روزهای تابستان که حوادث آبی بیشتر می‌شود، به محل حادثه که در بیشتر موارد همان سدهای اطراف تهران است اعزام می‌شوند. به این ترتیب می‌توان گفت تابستان برای غواص‌های امدادگر، فصل ماموریت‌های سخت است و نجات جان انسان‌هایی که تنها چند قدم تا غرق شدن فاصله دارند بخش جذاب حرفه آنهاست. غواص‌ها چند سالی می‌شود که در همسایگی دریاچه خلیج‌فارس هستند اما به‌ندرت پیش می‌آید که به عمق 9 تا 12متری این دریاچه بزنند چرا که در اکثر موارد، ناجی‌هایی که کارشان اجاره دادن قایق است و دوره‌های نجات غریق را هم گذرانده‌اند وارد عمل می‌شوند و قایق سوارانی که دچار واژگونی می‌شوند را نجات می‌دهند.

 از عمق آب تا ارتفاع 50متری

شاید جالب باشد بدانید که غواص‌ها به واسطه حرفه‌ای که دارند گاهی دچار محدودیت می‌شوند. مثلا بعد از ماموریت‌هایی که در عمق 25متری آب سدهای اطراف تهران به سرانجام می‌رسانند تا 48ساعت نباید در ارتفاع باشند چرا که احتمال آمبولی شدن رگ‌ها و سکته مغزی بالا می‌رود و جان آنها را تهدید می‌کند.

 از آنجا که غواص‌ها جزو امدادگران چند منظوره به‌شمار می‌روند، گاهی لازم است به حوادثی که در ارتفاع رخ می‌دهد اعزام شوند و در اینگونه موارد نیروهایی انتخاب می‌شوند که تا 48ساعت قبل در عمق 25متری آب حضور نداشته‌اند. محمد لطفعلی‌زاده، یکی دیگر از غواص‌هایی است که مدرک تک‌ستاره دارد و قرار است برای دریافت مدرک سه‌ستاره چند دوره آموزشی را سپری کند. او که تخصص امدادرسانی در ارتفاع را هم دارد، می‌گوید:«ما کار در ارتفاع را در مرکز آموزش صالح‌آباد گذراندیم. تخصصی که در ارتفاع به ما آموزش دادند در مواردی که راننده تاورکرین‌ها یا چتربازها بنا به هر دلیلی بین زمین و آسمان معلق می‌شوند کاربرد دارد. در این موارد با طناب‌هایی که طول آنها از 100تا 200متر است به فرد حادثه‌دیده دسترسی پیدا می‌کنیم و پروسه نجات تا رساندن آن فرد به زمین ادامه پیدا می‌کند». اینکه یک نیروی امدادی از عمق چند متری آب یک‌باره سر از ارتفاع 50متری دربیاورد هم تجربه عجیبی است. مثل حادثه چند‌ماه قبل که یکی از برج‌های تجاری غرب تهران دچار حریق شد و غواص‌ها از عمق 6-5 متری آب خودشان را به پشت‌بام برج رساندند.

گرگ‌های نجات با تجهیزات عجیب

هر لقبی که چابکی و سرعت عمل غواص‌های امدادگر را توصیف کند برازنده آنهاست. غواص‌ها همان نیروهای امدادی هستند که در بسیاری از حوادث حضور دارند اما فقط در حوادث آبی با لباس غواصی دیده می‌شوند و به همین دلیل، کمتر کسی از مخاطرات و فراز و فرودهای شغل آنها خبر دارد.

 از واژگونی قایق گرفته تا سقوط هلی‌کوپتر و گرفتار شدن کارگرانی که برای لایروبی قنات‌ها به عمق زمین می‌روند ازجمله حوادثی به شمار می‌رود که غواص‌ها را با لباس‌های مشکی و تجهیزات عجیب و غریب وارد میدان می‌کند. شیوه پوشیدن لباس غواصی یا همان «وتسوت»هم در نوع خودش جالب است چرا که نوع الیاف آنها به‌گونه‌ای است که قبل از پوشیدن باید خیس باشند. بنابراین غواص‌ها قبل از اعزام به محل حادثه به رختکن‌های مخصوص که به دوش حمام مجهز شده می‌روند و بعد از پوشیدن لباس‌های مخصوص به ماموریت اعزام می‌شوند. وزن ست غواصی هم که شامل کپسول‌های سنگین وزن است به 30کیلوگرم می‌رسد که معمولا قوی‌ترین عضو گروه، آن را تا محل حادثه حمل می‌کند. غواص‌ها امدادگران همه‌فن‌حریفی هستند که مدام در انتظار اعزام به هر نوع حادثه‌ای به‌سرمی‌برند و شاید به همین دلیل در شوخی‌های روزمره به‌خودشان لقب« گرگ‌های نجات» یا «کوسه‌های دریاچه» را می‌دهند.

تمرین سرعت

انجام تمرینات سخت و فشرده برای نگه‌داشتن آمادگی جسمانی، یکی دیگر از مصایب غواص‌های امدادگر است؛ چرا که درصورت رد شدن در تست‌های آمادگی جسمانی، شامل ارتقای درجه نمی‌شوند و گواهینامه غوص زدن در عمق بیش از 18متر را دریافت نمی‌کنند. محمد قاسمی، یکی دیگر از اعضای گروه می‌گوید:«ساعت 7صبح و زمانی‌که شیفت تمام می‌شود 4بار دور دریاچه خلیج‌فارس که مسافت آن 4کیلومتر است را به‌صورت گروهی می‌دویم. هر 4کیلومتر را در 25دقیقه می‌دویم اما افراد عادی نمی‌توانند به‌طور مداوم این مسافت را طی کنند و باید بعد از استراحت چند دقیقه‌ای به مسیر خود ادامه بدهیم».

 دویدن دور دریاچه خلیج‌فارس، پیش مقدمه حضور در تست‌های آمادگی جسمانی یا همان تست کوپر است که هر 6‌ماه یک‌بار از غواص‌ها گرفته می‌شود. آنطور که محمد قاسمی می‌گوید غواص‌ها در تست کوپر، مسافت 1600متری دور زمین شماره یک ورزشگاه آزادی را بین 6تا 7دقیقه می‌دوند و 4 بار این مسافت را طی می‌کنند. غواص‌هایی شامل ارتقای درجه می‌شوند که در این تست نمره قبولی بگیرند.

 یادی از غواص شهید

حقوق غواص‌های امدادگر با دستمزد کارمندان معمولی تفاوت چندانی ندارد و عشق به نجات جان انسان‌هاست که آنها را در این حرفه سخت و پرمخاطره نگه‌داشته است. اعضای گروه از امیرحسین داداشی که در حادثه پلاسکو به شهادت رسید به‌عنوان یکی از بهترین غواصان امدادگر نام می‌برند که با هزینه شخصی دوره‌های مختلفی را در استرالیا و آفریقای جنوبی گذرانده بود و به‌عنوان داور بین‌المللی نجات‌غریق هم شناخته می‌شد. جلال جلیلی، رئیس ایستگاه 91 آتش‌نشانی هم که برای دریافت مدرک بین‌المللی 6‌ماه مرخصی بدون حقوق گرفت و میلیون‌ها تومان در این راه هزینه کرد، یکی دیگر از الگوهای غواصان جوان ایستگاه 114 است. اخذ مدرک برای فعالیت دائمی غواص‌ها کافی نیست و اگر تمرینات منظم نداشته باشند و به قول خودشان«غوص» نزنند یکباره از فهرست غواص‌های ستاره‌دار خارج می‌شوند. بهزاد حاج جعفری، فرمانده ایستگاه 114به تنگناها و موانعی که بر سر ارتقای درجه غواص‌ها وجود دارد اشاره می‌کند و می‌گوید:«نیروهای ما به تمرینات مداوم و منظم نیاز دارند اما دریاچه خلیج‌فارس از مدت‌ها قبل به پیمانکار واگذار شده و غواص‌ها نمی‌توانند در دریاچه تمرین کنند، درحالی‌که اگر 6‌ماه یک‌بار غوص نزنند مجوزشان باطل خواهد شد و باید آزمون‌های قبلی را تکرار کنند.» به گفته حاج‌جعفری، ایستگاه 114به همراه ایستگاه 64 ولنجک، یکی از دو ایستگاه آتش‌نشانی تهران است که از وجود غواص‌ها بهره می‌برد و این نیروها برای آنکه نامشان از فهرست غواص‌های امدادگر خارج نشود ناچارند در سد کرج یا دریاچه ارم غوص بزنند.

شما هم می‌توانید غواص شوید

انسان‌ها در شرایط مختلف به کمک نیاز دارند اما کمک‌رسانی به فردی که در حال غرق شدن است، تخصص می‌خواهد. این تخصص از آن کسانی است که دوره‌های مختلف غواصی اعم از آموزش غواصی پیشرفته (advanced diver) یا غواصی در آب‌های آزاد (open water diver)و کمک‌های اولیه را گذرانده‌اند. با گذراندن دوره امداد و نجات غواصی این امکان را خواهید داشت که جان انسان‌های در حال غرق‌شدن را نجات بدهید و در عین حال از هیجان‌انگیز بودن دوره آموزشی هم لذت ببرید. با گذراندن دوره غواصی در آب‌های آزاد و اخذ گواهینامه بین‌المللی، مجوز و توانایی لازم را برای غواصی تا عمق ۱۸متر در سراسر دنیا خواهید داشت. جلسه اول به حضور در کلاس‌های تئوری و تمرین در آب‌های کم‌عمق اختصاص دارد و جلسه آخر در آب‌های عمیق آموزش خواهید دید. غواصی پیشرفته هم یک دوره تکمیلی برای آموزش غواصی در آب‌های آزاد است. با گذراندن این دوره می‌توانید مجوز غواصی در آب‌هایی با عمق ۳۰متر را دریافت کنید. علاوه بر جمعیت هلال‌احمر، برخی مؤسسه‌های خصوصی هم دوره‌های غواصی را آموزش می‌دهند و داشتن حداقل 14سال و داشتن گواهی سلامت آشنایی کامل با شنای کرال برای حضور در این کلاس‌ها ضروری است. هزینه هر دوره هم بین 700هزار تومان تا یک‌ونیم‌میلیون ‌تومان برآورد می‌شود. اگر شما هم به غواصی و نجات جان انسان‌ها علاقه دارید و از مهارت کافی برای شنا در عمق چند متری برخوردارید می‌توانید با حضور در این دوره‌های تخصصی شانس‌تان برای دریافت گواهینامه غواصی را امتحان کنید.