هشدار اضطراری درباره آبله میمونی

حادثه 24  گسترش آبله‌ ام (آبله میمونی سابق) به فراتر از کشورهای آفریقایی که در آن شیوع بومی یا آندمیک دارد و ظهور سویه جدیدی از ویروس عامل بیماری باعث نگرانی درباره آن شده است.

ویروس آبله‌ ام (Mpox) ویروسی از همان خانواده ویروس آبله (انسانی) یعنی خانواده ارتومیکسوویریده است. این ویروس بیماری با دانه‌ها یا بثورات پوستی ایجاد می‌کند که بعد به تاول‌های پوستی تبدیل می‌شوند. معمولاً بیماری شکلی خفیف و موضعی دارد، اما گاهی در برخی بیماران به شکل شدید و منتشر بروز می‌کند.

این ویروس دارای دو دسته یا کلاد (Clade) جداگانه یک و دو (I وII) است. دسته یا کلاد یک این ویروس واگیردارتر است و باعث بیماری شدیدتر و مرگ‌ومیر بیشتر می‌شود و میزان کشندگی آن ممکن است به ۱۰ درصد برسد. دسته یک ویروس در پنج کشور آفریقای مرکزی شیوع بومی یا آندمیک داشته است.

دسته یا کلاد دو این ویروس عفونت‌های با شدت کمتری نسبت به دسته یا کلاد یک ایجاد می‌کند و میزان کشندگی آن کمتر از یک درصد است. دسته یا کلاد این ویروس در کشورهای غرب آفریقا شیوع بومی دارد.

همه‌گیری جهانی آبله ‌ام (آبله میمونی) که در سال ۲۰۲۲ شروع شد و به کشورهای بسیاری خارج از آفریقا انتشار یافت مربوط به همین دسته یا کلاد دوی ویروس بود و سویه عامل آن را سویه دوی بی (Iib) نامیدند. در جریان این همه‌گیری معلوم شد که ویروس بیماری که معمولاً از طریق تماس با حیوانات آلوده (که منبع طبیعی ویروس هستند)، تماس پوستی نزدیک و تماس با مواد وسایل آلوده به ترشحات بیماران منتقل می‌شود، از طریق جنسی (که آن هم نوعی تماس نزدیک است) هم منتقل می‌شود. در این شیوع انتقال جنسی ویروسی عمدتاً در میان مردانی که با مردان دیگر آمیزش جنسی داشتند، رخ داد

در ماه‌های اخیر سویه جدیدی از دسته یا کلاد یک ویروس آبله‌ ام در نخستین گسترش شناخته‌شده‌اش به خارج از محدوده جغرافیایی معمول شیوعش (در غرب آفریقا) به کشورهای دیگری در مرکز آفریقا (جمهوری دموکراتیک کنگو) و شرق آفریقا (کنیا، روآندا و اوگاندا) سرایت کرده است. این سویه جدید را «یک بی» (Ib) نامیده‌اند.

در حال حاضر شواهدی مبنی بر انتقال مداوم جنسی این سویه ویروس در شرق جمهوری دموکراتیک کنگو ازجمله در میان کارگران جنسی وجود دارد. انتقال جنسی در این مورد به طوری مؤثر و همچنین در ارتباطات دگرجنس‌گرا هم رخ می‌دهد.

شدت گرفتن شیوع آبله ام در کنگو
شیوع اخیر در جمهوری دموکراتیک کنگو، کشوری که ویروس برای اولین بار در سال ۱۹۷۰ در میمون‌های آزمایشگاهی در آن شناسایی شد، نگران‌کننده بوده است.

شیوع آبله‌ ام بیش از ده سال است که در جمهوری دموکراتیک کنگو گزارش می‌شود و تعداد موارد گزارش شده هر ساله پیوسته افزایش یافته است.

در سال گذشته، موارد گزارش شده به طور قابل‌توجهی افزایش یافت و به گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آفریقا ۱۳۸۰۰ مورد مشکوک و تأییدشده آبله‌ام و ۴۵۰ مورد مرگ ناشی از آن ثبت شد که کودکان کمتر از ۱۵ سال، ۶۸ درصد موارد بیماری و ۸۵ درصد مرگ‌ومیرها را تشکیل می‌دادند.

تعداد موارد گزارش شده بیماری تاکنون در سال جاری میلادی ۲۰۲۴ با بیش از ۱۵۶۰۰ مورد و مرگ ۵۳۷ مورد از مجموع سال گذشته فراتر رفته است.

این افزایش موارد بیماری و نیز ظهور و انتشار سریع سویه جدید ویروس یعنی دسته یا کلاد «یک بی» (Clade Ib) که عمدتاً از طریق جنسی در حال گسترش است و شناسایی آن در کشورهای همسایه جمهوری دموکراتیک کنگو به ویژه نگران‌کننده است و یکی از دلایل اصلی اعلام دوباره «وضعیت اضطراری بهداشت عمومی باجنبه بین‌المللی» (PHEIC) برای آبله‌ ام پس از اعلام مشابه در سال ۲۰۲۲ به‌وسیله سازمان جهانی بهداشت است.مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آفریقا نیز وضعیت اضطراری بهداشت عمومی در این قاره اعلام کرده است.

سوئد نخستین مورد از یک بیمار آلوده شده در آفریقا با سویه جدید ویروس آبله‌ ام را که به این کشور وارد شده بود، اعلام کرده است. مرکز کنترل و پیگیری بیماری‌های اروپا نیز سطح هشدار خطر خود را از کم به متوسط افزایش داده است و انتظار می‌رود موارد بیشتری از بیماری در کشورهای اروپایی شناسایی شوند.

وزارت بهداشت پاکستان هم شناسایی یک مورد آبله‌ ام در یک مسافر بازگشته از کشورهای حاشیه خلیج فارس را اعلام کرده است، اما هنوز معلوم نیست آیا این بیمار با سویه جدید ویروس آبله‌ام آلوده شده است یا نه.

وضعیت اضطراری بهداشت عمومی یعنی چه؟
منظور از «وضعیت اضطراری بهداشت عمومی باجنبه بین‌المللی» یا «فیک» (PHEIC) اعلام رسمی سازمان جهانی بهداشت درباره رویداد فوق‌العاده‌ای است که معلوم شده است از طریق انتشار بین‌المللی بیماری، خطری برای بهداشت عمومی برای سایر کشورها ایجاد می‌کند و به طور بالقوه نیاز به واکنش هماهنگ بین‌المللی دارد.

این اعلام هنگامی انجام می‌شود که موقعیتی جدی، ناگهانی، غیرمعمول یا غیرمنتظره رخ داده است که پیامدهای برای بهداشت عمومی فراتر از مرزهای ملی کشور آسیب‌دیده به همراه دارد و ممکن است به اقدام بین‌المللی فوری نیاز داشته باشد.

بر اساس «مقررات بین‌المللی بهداشتی» (IHR) مصوب سال ۲۰۰۵ دولت‌ها موظف هستند که به سرعت این اعلام اضطرار بهداشت عمومی پاسخ دهند.