محسنی اژه ای رئیس قوه قضائیه می شود / سوابق همه روسای قوه قضائیه پس از انقلاب
به دنبال انتخاب سید ایراهیم رئیسی بعنوان رئیس جمهور منتخب، گمانه زنی ها درباره جانشین او در قوه قضائیه داغ شده و شواهد از قطعی شدن انتخاب محسنی اژه ای بعنوان رئیس قوه قضائیه حکایت دارد.
از ماهها قبل، وقتی زمزمه های کاندیدا شدن سید ابراهیم رئیسی برای انتخابات ریاست جمهوری مطرح شد یکی از بحث ها جانشینی او در قوه قضائیه بود. در این مدت از «سیداحمد خاتمی»، «علوی‌مقدم»، «سیدمحمدرضا مدرسی یزدی» و «علیرضااعرافی» بعنوان روسای آینده قوه قضائیه نام برده شد اما تازه ترین گمانه زنی ها از انتخاب «غلامحسین محسنی اژه ای» بعنوان رئیس بعدی قوه قضائیه حکایت دارد. آنچنان که چند روز قبل حسین قربانزاده یکی از نزدیکان به محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در صفحه شخصی اش در اینستاگرام تلویحا از قطعی شدن این انتصاب خبر داد. اما محسنی اژه ای که هم اکنون معاون اول قوه قضائیه است کیست و چه سوابقی دارد؟
«غلامحسین محسنی اژه ای» کیست؟
غلامحسین محسنی اژه‌ای متولد ۱۳۳۵ در شهر اژیه از توابع بخش جلگه شهرستان اصفهان است. او یکی از روحانیون سیاستمدار و قاضی ایرانی است که در اصل نامش محسنی اژیه است، اما به محسنی اژه‌ای معروف است. وی سمتهایی، چون دادستان دادگاه ویژه روحانیت، وزیر اطلاعات در دولت نهم و دادستان کل کشور را در اختیار داشته و هم‌اکنون سخنگو و معاون اول قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران و از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام است.
تحصیلات
محسنی اژه‌ای پس از پایان سطح عالی در مدرسه حقانی، چند سال در درس خارج در حوزه علمیه قم شرکت کرد. اژه‌ای علاوه بر تحصیلات حوزوی دارای مدرک دکترای حقوق بین‌الملل خصوصی نیز است.
تحریم توسط اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا طی تصمیم مورخ ۲۳ فروردین ۱۳۹۰ (۱۳ آوریل ۲۰۱۱)، ۳۲ مقام ایرانی از جمله غلامحسین محسنی اژه‌ای را از ورود به کشورهای این اتحادیه محروم کرد.
قضاوت در دادگاه غلامحسین کرباسچی
غلامحسین محسنی اژه‌ای در سال ۱۳۷۷ قاضی دادگاه محاکمه غلامحسین کرباسچی شهردار اسبق تهران بود. مباحثات میان او و کرباسچی در جلسات علنی دادگاه که از صداوسیما پخش میگردید، بازخورد زیادی داشت.
وزارت اطلاعات و برکناری
غلامحسین محسنی اژه‌ای در تاریخ ۲۳ مرداد ۱۳۸۴ با رئیس جمهور وقت ایران، محمود احمدی نژاد، برای تصدی وزارت اطلاعات از مجلس رای اعتماد گرفت و در روز ۳ مرداد ۱۳۸۸ از سمت خود برکنار شد. در ۳ مردادماه ۱۳۸۸ چند روز پس از درگیری لفظی اژه‌ای و چند وزیر دیگر با محمود احمدی نژاد در جلسه هیئت دولت و خروج اعتراضی آن‌ها از جلسه دولت بر سر تعلل احمدی نژاد از پذیرش برکناری اسفندیار رحیم مشایی و همچنین مخالفت وزیر اطلاعات با پخش اعترافات بازداشت شدگان حوادث پس از انتخابات در تلویزیون، احمدی نژاد اژه‌ای را از کار برکنار کرد. ۲۱۰ نماینده مجلس در نامه‌ای که در صحن علنی مجلس هشتم ایران قرائت شد از او تقدیر کردند و مجید علوی معاون وزیر اطلاعات حکم سرپرستی وزارتخانه را قبول نکرد لذا احمدی نژاد خود سرپرستی این وزارتخانه را برعهده گرفت.
سوابق علمی
محسنی اژه‌ای سابقه تدریس در دانشکده باقر العلوم (ع) وزارت اطلاعات، تدریس در قسمت آموزشی دادگاه‌های انقلاب و دانشکده علوم قضایی را در کارنامه خود دارد.
درگیری محسنی اژه ای با عیسی سحرخیز
غلامحسین محسنی اژه ای در کسوت رئیس دادگاه ویژه روحانیت، در جلسه هفتگی هیئت نظارت بر مطبوعات طبق ادعای عیسی سحرخیز نماینده مدیران مطبوعات در این هیئت با او گلاویز شد و اقدام به پرتاب قندان به سوی او کرد.
سوت بلبلی محسنی اژه ای
غلامحسین محسنی اژه‌ای در ۲۰ آذر ۱۳۹۶ در دیدار با دانشجویان دانشگاه شریف، در واکنش به اعتراضات دانشجویان، با صدای بلند سوت بلبلی زد که بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها داشت
سوابق غلامحسین محسنی اژه ای
مسئول گزینش وزارت اطلاعات در سال‌های ۱۳۶۳ و ۱۳۶۴
نماینده قوه قضاییه در وزارت اطلاعات از نیمه دوم سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۷
دادستان ویژه روحانیت تهران از سال ۱۳۷۴ لغایت ۱۳۷۶
دادستان کل ویژه روحانیت از سال ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۴
مسئول مجتمع قضایی ویژه رسیدگی به جرائم کارکنان دولت از سال ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۱
وزیر اطلاعات از ۲۳ مرداد ۱۳۸۴ تا برکناری در ۳ مرداد ۱۳۸۸
دادستان کل کشور از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۳
معاون اول قوه قضائیه از سال 1393 تاکنون
محسنی اژه‌ای و مسدود کردن شبکه‌های اجتماعی
محسنی اژه‌ای یکی از کسانی است که بارها بر ساماندهی فضای مجازی تاکید کرده است. سال ۹۳ نامه‌ای در برخی رسانه‌ها خبرساز شد که در آن محسنی اژه‌ای درخواست مسدودسازی برخی از شبکه‌های اجتماعی را داشت.
محسنی اژه‌ای از واعظی، وزیر ارتباطات وقت خواسته بود که ظرف یک ماه بستر مسدودسازی واتس اپ، وایبر و تانگو را فراهم کند در غیر اینصورت قوه قضاییه نسبت به این امر اقدام میکند.
اژه‌ای یکی از کسانی بود که در سال ۹۰ در لیست تحریمی اتحادیه اروپا قرار گرفت و از ورود به کشورهای این اتحادیه ممنوع شد.
معاون اول فعلی قوه قضاییه در سال ۹۷ که زمزمه‌های رفتن صادق لاریجانی شد، درباره ریاست خود بر قوه قضاییه گفت بود: «احتمال اینکه من رییس قوه قضاییه بشوم قطعا وجود ندارد. هر وقت مقام معظم رهبری فرد جدید این قوه را معرفی کردند همه ما مطلع می‌شویم.»
حالا با انتخاب ابراهیم رئیسی در انتخابات ۱۴۰۰ نیز باز هم نام او بر سر زبان‌ها افتاده است. غلامحسین محسنی اژه‌ای که اکنون معاون اول قوه قضائیه است، پیش از انتخابات در روز ۲۵ خرداد به خبرنگاران گفته که ریاست او بر قوه قضاییه شایعه است و واقعیت ندارد.
روسای قوه قضائیه پس از انقلاب
در ادامه نگاهی گذرا داریم به زندگی و عملکرد رؤسای قوه قضائیه در جمهوری اسلامی ایران
آیت الله سید محمد بهشتی
شهید بهشتی در سال 1307 در اصفهان و در خانواده‌ای مذهبی متولد شد، وی در چهار سالگی به مکتب رفت و به دلیل گرایش به علوم دینی در سال 1321 راهی مدرسه صدر شد.
در سال 1327 دیپلم ادبی را با شرکت در امتحان متفرقه اخذ کرد و به دانشکده علوم معقول و منقول (دانشکدهٔ الهیات و علوم اسلامی کنونی) دانشگاه تهران وارد شد.
در سال 1335 دوره دکتری خود را در رشته فلسفه آغاز کرد. اما با توجه به فعالیت در قم و مبارزات و سفر به آلمان نتوانست به موقع دوره را به پایان برساند و سرانجام در سال 1353 از پایان‌نامه دکتری خود تحت عنوان «مسائل ما بعد الطبیعه در قرآن» دفاع کرد.
ریاست دیوان عالی کشور، ریاست قوه قضائیه، دبیر کل حزب جمهوری اسلامی و نائب رئیس خبرگان قانون اساسی از جمله عناوینی بود که شهید بهشتی در طول زندگی خود با آن‌ها شناخته شد.
وی در هفتم تیر ماه 1360 در پی انفجاری در دفتر حزب جمهوری اسلامی که توسط سازمان مجاهدین خلق ایران سازماندهی شده بود، ترور شد.
آیت الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی
وی در سال 1304 در اردبیل و در خانواده‌ای روحانی متولد و در سال 1319 وارد مدرسهٔ علمیهٔ ملا ابراهیم در شهر اردبیل شد.
وی در سال 1322 برای خواندن درس حوزوی در مراتب بالاتر وارد شهر قم شد و حدوداً سه سال در این شهر اقامت گزید. موسوی اردبیلی در قم شاگرد کسانی چون سید محمدرضا گلپایگانی، سید احمد خوانساری بود.
از مشاغل و مسئولیت‌های وی پس از انقلاب اسلامی می‌توان به عضویت در شورای انقلاب، عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی، عضویت در هیئت سه نفره رسیدگی به اختلاف بنی‌صدر و دیگران، نمایندگی دوره اول مجلس خبرگان رهبری، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور ، عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی و مسئولیت اجرای فرمان شش ماده‌ای امام خمینی (ره) اشاره کرد.
آیت الله محمد یزدی
وی در سال 1310 در اصفهان متولد شد. ایشان عضو شورای نگهبان، نماینده استان تهران در مجلس خبرگان رهبری، دبیر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه است.
ریاست قوه قضائیه (1368 تا 1378)، نمایندگی مجلس شورای اسلامی در دوره‌های اول و دوم، نمایندگی مجلس خبرگان قانون اساسی و عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی از سوابق دیگر اوست.
آیت الله هاشمی شاهرودی
سید محمود هاشمی شاهرودی در سال 1327 در شهر نجف و در خانواده‌ای مذهبی متولد شد، وی تحصیلات ابتدایی را در مدرسه علویه نجف به پایان رساند و سپس به تحصیلات حوزوی پرداخت.
پس از پیروزی انقلاب 1357 به ایران آمد و رابط امام خمینی(ره) و سید محمدصادق صدر شد و پیام‌های مراجع تقلید ساکن شهر نجف را به امام خمینی(ره) می‌رساند.
او همچنین تشکیلات جامعه روحانیت مبارز و مجلس اعلای عراق را به راه انداخت و آن را مدیریت و سازماندهی کرد.
سید محمود هاشمی شاهرودی سالها از اعضای شورای نگهبان بود تا اینکه با حکم رهبر معظم انقلاب در 23 مرداد 1378 به ریاست قوه قضائیه ایران منصوب شد و تا سال 1388 این منصب را در اختیار داشت.
وی در سال 1378 به عضویت شورای عالی انقلاب فرهنگی درآمد و پس از پایان دوره ریاست در قوه قضائیه به عضویت در شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد.
صادق آملی لاریجانی همچون دیگر برادران و خواهرش علاوه بر اینکه از کودکی با مسایل دینی آشنا شد، علوم جدید را نیز فراگرفت.
وی دوران دبستان را در سال 1345 آغاز کرد و دوره دبیرستان را از دبیرستان صدر اوحدی در سال 1356 به پایان رساند و در همین سال وارد حوزه علمیه شد.
لاریجانی با به پایان بردن دروس سطح به درس خارج پدر خود هاشم آملی و نیز حسین وحید خراسانی رفت و سالها از محضر آنان بهره برد. او در بخش علوم عقلی نیز در درس اسفار عبدالله جوادی آملی و حسن حسن‌زاده آملی حاضر شد.
صادق آملی لاریجانی رئیس قوه قضاییه ایران و از اعضای فقهای شورای نگهبان است. وی همچنین از اعضای مجلس خبرگان رهبری در دوره سوم و چهار در استان مازندران بوده است.
فلسفه اخلاق در قرن حاضر، انسان از آغاز تا انجام، ترجمه رساله علامه طباطبایی، دین و اخلاق (ترجمه)، فلسفه تحلیلی، تئوری‌های معناداری و زبان دین از جمله کتاب‌هایی است که وی تألیف، تصحیح و ترجمه کرده است.
سید ابراهیم رئیس‌الساداتی، مشهور به سید ابراهیم رئیسی روز ۲۳ آذر ۱۳۳۹ در محله نوغان مشهد به دنیا آمد. پدر و مادر ایشان از سلاله سادات حسینی هستند و نسبتش از هر دو طرف به حضرت زید بن علی بن الحسین (ع) می‌رسد. او در ۵ سالگی پدر خود را که از روحانیون مشهد بود از دست داد. وی تحصیلات ابتدایی را در مدرسه جوادیه گذرانده و تحصیل در علوم حوزوی را در مدرسه نواب و سپس در مدرسه آیت الله موسوی‌نژاد شروع نمود. در سال ۱۳۵۴ جهت ادامه تحصیلات به حوزة علمیة قم، مدرسه آیت الله بروجردی رفت و مدتی نیز در مدرسه‌ای که با مدیریت آیت الله پسندیده و در واقع با نظر امام خمینی (ره) اداره می‌شد، اشتغال به تحصیل داشت.
وی در حوزه علمیة قم، اصول فقه را نزد آیت الله مروی، لمعتین را محضر آیت‌الله فاضل هرندی، رسائل را نزد آیت‌الله موسوی تهرانی، مکاسب محرمه را خدمت آیت الله دوزدوزانی، کتاب البیع مکاسب را نزد آیت‌الله خزعلی، خیارات مکاسب را نزد آیت الله ستوده و آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی و کفایه را خدمت آیت‌الله سید علی محقق داماد، تفسیر قرآن کریم را نزد آیت الله مشکینی و آیت الله خزعلی، شرح منظومه و فلسفه را نزد آیت‌الله احمد بهشتی و دوره شناخت را نزد آیت الله مطهری و نهج البلاغه را محضر آیت الله نوری همدانی آموخت.
رئیسی از درس خارج اصول آیت الله سید محمدحسن مرعشی شوشتری و آیت الله هاشمی شاهرودی و خارج فقه آیت الله آقا مجتبی تهرانی و آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب استفاده کرده است علاوه بر این ایشان با اتمام دوره سطح حوزه توانست به دوره کارشناسی ارشد رشته حقوق خصوصی راه یافته و پس از دفاع از پایان نامه خویش با عنوان «ارث بلا وارث» در سال تحصیلی ۱۳۸۰ با قبولی در کنکور دکترای مدرسه عالی شهید مطهری در رشته فقه و حقوق خصوصی ادامه تحصیل دهد.
وی با تکمیل تحقیقات خود در حوزه فقه و حقوق، موفق به اخذ مدرک عالی‌ترین سطح آموزشی حوزه (سطح چهار) شد و در نهایت رساله دکترای خود را با عنوان «تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق» دفاع نمود.
رئیسی بدنبال هتک حرمت امام خمینی (ره) در روزنامه اطلاعات و آغاز حرکت‌های مردمی، در اجتماعات اعتراضی که مبدأ اغلب آن‌ها مدرسه آیت الله بروجردی (مدرسه خان) بود، شرکت داشته و در قالب هسته‌ای از طلاب انقلابی فعالیت می‌نمود. وی در این دوران فعالیت‌های مبارزاتی خود را در قالب ارتباط برقرار کردن با علمای انقلابی که از زندان ازاد شده بودند و یا در تبعید به سر می‌بردند پی گرفت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در دوره تربیتی خاصی که مرحوم شهید بهشتی جهت کادرسازی برای تأمین نیازهای مدیریتی نظام اسلامی برگزار می‌نمود، شرکت داشت.
وی به دنبال شورش‌های مارکسیستی و ایجاد مشکلات متنوع در شهر مسجد سلیمان، جهت شرکت در فعالیت‌های فرهنگی همراه با گروهی از طلاب عازم آن منطقه شد. پس از بازگشت از مسجد سلیمان، مجموعه سیاسی-عقیدتی پادگان آموزشی صفر- دو در شاهرود را تأسیس و برای مدت کوتاهی آن را اداره کرد.
رئیسی ۶ اسفند ماه ۹۷ با حکم رهبر معظم انقلاب به عنوان رئیس قوه قضائیه منصوب شد.
ازدواج با دختر آیت الله علم الهدی
سید ابراهیم رئیسی در سال ۱۳۶۲ در سن ۲۳ سالگی با دکتر جمیله السادات علم الهدی دختر ارشد آیت الله سید احمد علم الهدی ازدواج کرد. خانم دکتر علم الهدی دانشیار رشته فلسفه علوم تربیت دانشگاه شهید بهشتی تهران، رییس سابق پژوهشگاه علوم انسانی و رییس کمیسیون تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی است. حجة الاسلام دکتر رئیسی و خانم دکتر علم الهدی دارای دو فرزند دختر هستند. رئیسی که اهتمام ویژه ای به تحصیل خود و اعضای خانواده اش دارد، دختر اول ایشان متاهل و دارای دو مدرک کارشناسی ارشد است. یکی در رشته علوم اجتماعی از دانشگاه الزهرا (سلام الله علیها) و دیگری در رشته علوم قرآن و حدیث از دانشگاه علوم حدیث شهر ری و دختر دوم وی نیز متاهل و دانشجوی کارشناسی رشته فیزیک دانشگاه شریف است.
مسئولیت‌ها
ورود حجت الاسلام رئیسی به عرصه مدیریت قضایی از سال ۱۳۵۹ و با حضور در جایگاه دادیاری شهرستان کرج آغاز شد. اما هنوز چند ماهی از این دوره نگذشته بود، که با حکم دادستان کل انقلاب، شهید آیت الله قدوسی، دادستان کرج شد. سال ۶۴ آغاز مدیریت قضائی رئیسی در تهران بود چراکه رئیسی در همین سال به عهده دار سمت جانشینی دادستان انقلاب تهران شد.
با گذشت ۳ سال از این تاریخ و در سال ۱۳۶۷، مورد توجه ویژه حضرت امام خمینی (ره) قرار گرفت و احکام ویژه (۱ و ۲ و ۳) و مستقیمی برای رسیدگی به مشکلات قضایی در برخی استان‌ها از جمله لرستان، کرمانشاه و سمنان را مستقل از ساختار قوه قضائیه، از بنیانگذار انقلاب اسلامی دریافت کرد. بعد از آن هم حضرت امام خمینی (ره) چندین پرونده مهم را برای تصمیم قضایی به وی محول کردند.
بعد از رحلت حضرت امام (ره) و آغاز زعامت حضرت آیت الله خامنه‌ای، حجت الاسلام رئیسی با حکم آیت الله یزدی رئیس وقت قوه قضائیه، به سمت دادستان تهران منصوب شد و از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳ به مدت پنج سال این مسئولیت را برعهده داشت. پس از آن و از سال ۱۳۷۳ به ریاست سازمان بازرسی کل کشور منصوب شد و این سمت را تا سال ۱۳۸۳ عهده دار بود.
رئیسی از سال ۱۳۸۳ تا سال ۱۳۹۳، به مدت ۱۰ سال معاون اول قوه قضائیه و از سال ۱۳۹۳ تا سال ۱۳۹۵ نیز دادستان کل کشور بودند. همچنین وی از سال ۱۳۹۱ تا کنون با حکم مقام معظم رهبری به عنوان دادستان کل ویژه روحانیت و در نهایت با رحلت آیت الله واعظ طبسی به عنوان تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد. او از ۱۷ اسفند ۱۳۹۴ تا ۱۶ اسفند ۱۳۹۷ تولیت استان قدس رضوی بود.
سوابق قضائی
دادیار دادسرای کرج سال ۱۳۵۹
دادستان کرج، ۱۳۶۰
دادستان استان همدان، ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳
جانشین دادستان تهران، ۱۳۶۴
دادستان تهران، ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳
رئیس سازمان بازرسی کل کشور، ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۳
معاون اول قوه قضاییه، ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۳
دادستان کل کشور، ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۴
دادستان کل ویژه روحانیت از سال ۱۳۹۱
فعالیت‌های علمی
تولیت آستان قدس رضوی در حال حاضر در روزهای شنبه، سه شنبه و چهارشنبه هر هفته در مدرسه نواب درس خارج فقه تدریس میکند.
البته تدریس متون فقهی سطح عالی، قواعد فقه قضاء و فقه اقتصاد در حوزه‌های علمیه تهران و دانشگاه‌ها گوشه‌ای از فعالیت‌های آموزشی وی به شمار می‌رود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مرحوم شهید بهشتی که از نگرش عمیق حکومتی و تشکیلاتی برخوردار بود، بر آن شد تا با هدف کادرسازی برای تأمین نیازهای مدیریتی نظام، یک دوره آموزشی برای ۷۰ نفر از طلاب قم که آن‌ها را برای سپردن مسئولیت‌های مختلف در کشور مناسب دیده بود، برگزار کند.
رئیسی یکی از این طلاب برگزیده بود. در این دوره فشرده که عمدتاً در مدرسه عالی شهید مطهری برگزار می‌شد، شهید آیت الله بهشتی، حضرت آیت الله خامنه‌ای و سایرین از جمله مرحوم شهید حسن آیت، آیت الله موسوی اردبیلی و... به صورت هفتگی به تدریس می‌پرداختند.
رئیسی همزمان در دانشگاه‌های متعدد کشور از جمله دانشگاه امام صادق (ع) و دانشگاه شهید بهشتی به تدریس دروس تخصصی فقه قضا و فقه اقتصاد در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری پرداخته است.
سطح چهار فقه و اصول از حوزه علمیه قم، فوق لیسانس حقوق بین الملل خصوصی، دکترای فقه و مبانی حقوق با گرایش حقوق خصوصی از دانشگاه شهید مطهری و تدریس متون فقهی سطح عالی و قواعد فقه قضاء و فقه اقتصاد در حوزه‌های علمیه تهران و دانشگاه‌ها از جمله ابعاد علمی حجت الاسلام رئیسی است.
کتاب‌های مختلفی با موضوعات حقوق، اقتصاد، فقه، عدالت اجتماعی، سبک زندگی و ... از سوی حجت الاسلام رئیسی منتشر شده است.