قبل، حین و بعد از وقوع زلزله باید چه کار کنیم؟

در ماه های اخیر که موضوع زلزله در کشور ما داغ بوده برای آماده سازی و کاهش تلفات ناشی از زلزله توصیه های زیادی توسط رسانه های مختلف منتشر شده است که گاه ضد و نقیض بوده و برخی از اصول آن نیز در شرایط فعلی کشور ما قابل دفاع نیست. جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران به عنوان نهاد امدادرسان بین المللی با توجه به تجربیات فراوان در این حوزه و کارشناسان مجرب و نیز با توجه به پژوهش های انجام شده در سراسر دنیا توسط جمعیت های صلیب سرخ و هلال احمر مجموعه ای کارشناسی شده از توصیه های امدادی در قبل، حین و بعد از وقوع زلزله را بررسی و تدوین کرده است. هیچ توصیه نامه ای قطعی و کامل نیست؛ با این حال متناسب با شرایط کشور ما این توصیه نامه کارشناسی شده و متناسب با تجربیات گذشته و مقتضیات فعلی است.

مهمترین اقدامات قبل، حین و بعد از زلزله

بسیاری از نقاط کشور ما در معرض خطر زلزله است. بنابراین همه ما در صورتی که آمادگی کافی برای مواجهه صحیح با زلزله را نداشته باشیم؛ ممکن است از عواقب ناشی از آن، آسیب‌های شدیدی ببینیم. همه ما می‌توانیم با انجام اقدامات ساده، از سلامت خود و اطرافیانمان، به نحو مؤثری محافظت کنیم.

با دانش فعلی بشر زمان، مکان و بزرگای زلزله قابل پیش بینی نیست. بنابراین اسیر شایعات بی اساس در این زمینه نشوید.

حفظ آرامش و خونسردی، لازمه رویارویی با هر حادثه ای است. رفتارهای هیجانی و احساسی در زلزله، می تواند منجر به آسیب های جسمی و روانشناختی شود.

قبل از وقوع زلزله

* هنگامی که می‌خواهید خانه‌ای بخرید یا اجاره کنید؛ نقشه سازه و تأسیسات را از مالک دریافت کنید و از یک مهندس ساختمان بخواهید تا ساختمان را از نظر مقاومت در برابر زلزله بررسی کند. اگر قبلاً هم منزلی را تهیه کرده‌اید؛ می‌توانید از یک مهندس ساختمان، در مورد میزان مقاومت منزلتان یا امکان مقاوم سازی آن در برابر زلزله، مشاوره بگیرید.

* عیوب سیم‌کشی ساختمان‌، نشت لوله‌های گاز و ترکیدگی لوله‌های آب و فاضلاب را رفع کنید. برای این کار حتماً از یک متخصص کمک بگیرید.

* آبگرمکن‌، یخچال‌، فریزر، اجاق گاز و اشیای بلند و بسیار سنگین باید با بست یا تسمه‌های مناسب، به کف و دیوار منزل محکم شوند. همچنین کمد لباس، قفسه‌ها، بوفه ها، آینه‌ها و تابلوهای دیواری منزل باید به خوبی در جای خود محکم شوند. برای انجام این کارها از یک فرد صلاحیت‌دار کمک بگیرید.

* اشیای بزرگ یا سنگین و همچنین ظروف شیشه‌ای‌، ظروف چینی و سایر اشیای شکستنی و ظروف حاوی مواد خوراکی و شیمیایی‌ را در قفسه‌های پایین کابینت و کمد قرار دهید.

* لوسترها را در جای خود محکم کنید.

* در هر اتاقی‌، محل‌های امن را مشخص کنید (‌مثلاً زیر یک میز محکم یا کنار ستونها یا دیوارهای مجاور آنها). در هر بار تمرین پناهگیری، در این محل‌ها پناهگیری کنید تا انجام این عمل در زمان وقوع زلزله، نیاز به صرف وقت نداشته باشد.

* به طور مرتب با اعضای خانواده‌، مراحل پناهگیری را به نحو زیر تمرین کنید:

روی زانوهای خود بنشینید! سر و گردن خود را با دست و بازوانتان بپوشانید! اگر محل امنی که از قبل معلوم کرده‌اید؛ فاصله زیادی با شما ندارد، در همان حالت نشسته روی زانوها، در حالی که با یک دست از سر و گردن خود محافظت می‌کنید؛ به آن نقطة امن بروید و صبر کنید تا لرزه‌ها تمام شود.

* بعد از زلزله ممکن است سیستم های ارتباطی دچار اختلال شود و امکان ارتباط وجود نداشته باشد. بنابراین با افراد خانواده قرار بگذارید که اگر هنگام وقوع زلزله، بیرون از خانه بودید؛ کجا همدیگر را پیدا کنید. این محل باید جای امنی باشد که بر اثر زلزله احتمالی کمتر صدمه ببیند (مثلاً پارک نزدیک محل سکونت)

* کیف شرایط اضطراری (شامل جعبة کمک های اولیه، مقداری پول نقد، کپی کارت شناسایی اعضای خانواده و اسناد مهم، آب بسته بندی شده، غذای خشک و فاسد نشدنی، رادیو باتری خور با باتری اضافه، چراغ قوه با باتری اضافه، مقداری طناب، کنسرو بازکن، سوت، وسایل بهداشت شخصی، لباس مناسب، کفش، زیرانداز پلاستیکی، داروهای مورد نیاز بیماران در خانواده و …) را برای شرایطی که مجبور به ترک منزل هستید؛ تهیه کنید.

* کمک های اولیه و مهارتهای خودامدادی را بیاموزید.

در زمان وقوع زلزله

اگر داخل منزل هستید:

* اگر در ساختمان (خانه یا محل کار) هستید؛ بهترین اقدام پناهگیری است.

* برای اینکه زلزله شما را زمین نزند، روی زانوهای خود بنشیند.

* برای آنکه خودتان را در برابر اشیای پرتاب شده در فضای منزل، محافظت کنید؛ با بازوان خود، سر و گردنتان را بپوشانید.

* اگر در معرض خطر اشیائی که سقوط می‌کنند هستید و می‌توانید بدون آنکه خطری شما را تهدید کند، حرکت کنید؛ برای محافظت بیشتر، به حالت چهار دست و پا حرکت کنید و در زیر یک میز یا نیمکت محکم قرار بگیرید.

* اگر میز یا نیمکت محکمی در نزدیک شما نیست؛ به حالت چهار دست و پا حرکت کنید و کنار یک دیوار داخلی قرار بگیرید. هرگز کنار شیشه، پنجره‌ها، درهای خروجی و دیوارهای خارجی و هر چیزی که ممکن است سقوط کند (مانند لوستر، اشیای آویزان یا تزئینات منزل)؛ قرار نگیرید.

* همان جا که پناه گرفته‌اید، بمانید تا لرزه‌ها تمام شود. به هیچ وجه جا به جا نشوید.

* اگر هنگام وقوع زلزله، در رختخواب هستید‌، همان جا بمانید و بالش را روی سر خود قرار دهید. اما اگر رختخواب زیر اشیائی مانند لوستر قرار دارد، فوراً جا به جا شده و به نزدیکترین محل امن پناه ببرید.

* برای پناهگیری، در چارچوب درها قرار نگیرید چون چارچوب درها نمی‌توانند از شما در مقابل اشیای پرتاب شده در فضای خانه و یا اشیائی که سقوط می‌کنند، محافظت کنند. به علاوه، معلوم نیست که بتوانید در حالت ایستاده در چارچوب در، تعادل خود را حفظ کنید.

** مجدداً تأکید می‌کنیم تا اتمام لرزش‌ها در داخل منزل بمانید. بیشترین صدمات هنگام زلزله، زمانی روی می‌دهند که افراد، هنگام ورود یا خروج در معرض خطر سقوط اشیا قرار می‌گیرند.

* به هیچ وجه از آسانسور استفاده نکنید. اگر داخل آسانسور هستید سریعاً در اولین توقف، از آن خارج شوید.

– اگر در فضای باز هستید:

* هرجایی که هستید‌، توقف کنید. از دیوارها و ساختمانها فاصله بگیرید.

* از ورود به داخل ساختمان‌ها و نزدیک شدن به تیرک‌های برق، تلفن و مانند آن خودداری کنید.

* بنشینید! سر و گردن خود را با دست و بازوانتان بپوشانید! صبر کنید تا لرزه‌ها تمام شود.

– اگر در داخل خودرو در حال حرکت هستید‌:

* هر چه سریع‌تر در مکانی امن توقف کنید (از توقف در مجاورت ساختمان‌ها‌، درختان، پل‌ها و تیرک‌های برق، تلفن و مانند آن خودداری کنید). بعد از توقف، در داخل خودرو بمانید.

* زمانی که زلزله پایان یافت‌، با احتیاط به راه خود ادامه دهید، اما از پل‌ها و جاده‌های آسیب‌دید‌ه دوری کنید.

بعد از وقوع زلزله

* وقتی لرزه‌ها پایان یافت؛ اطراف را نگاه کنید. اگر ساختمان صدمه دیده و مسیر باز و امنی برای خروج وجود دارد؛ ساختمان را با احتیاط ترک کنید و به فضای باز و دور از نواحی آسیب‌دیده بروید.

* باید آماده لرزش‌های بعدی باشید. این لرزش ها ممکن است آن قدر قوی باشند که به ساختمان‌های بدون استحکام آسیب وارد کنند. بنا بر این همیشه آمادة انجام مراحل پناهگیری که در بالا به آن اشاره کردیم؛ باشید.

* قفسه‌ها و کابینت‌ها را باید با احتیاط باز کنید چون اشیای موجود در آن‌ها ممکن است سقوط کنند.

* از نزدیک شدن به نواحی آسیب‌دید‌ه دوری کنید مگر آنکه پلیس‌، مأموران آتش نشانی یا سازمان‌های امدادی به کمک شما نیاز داشته باشند.

* از طریق رادیو یا تلویزیون یا شبکه‌های اجتماعی رسمی و معتبر، اخبار و اطلاعات موثق و دستورالعمل‌های مربوط به اقدامات اضطراری را کسب کنید.

* اگر فرد مصدومی در اطراف شما هست و شما دورة کمک‌های اولیه را گذرانده‌اید، با رعایت اصول ایمنی، به او کمک کنید.

* نهایت احتیاط را بعد از وقوع زلزله، برای تمیز کردن ساختمان‌ها داشته باشید. هرگز سعی نکنید خودتان آوارهای سنگین را جا به جا کنید.

• در صورتی که به هر دلیلی از منزل خارج می شوید، شیر اصلی گاز و آب را ببندید.

– اگر زیر آوار  محبوس شده اید:

* کبریت روشن نکنید.

* جا به جا نشوید.

* با دستمال یا پارچه‌ای دهان خود را بپوشانید.

* اگر تلفن همراه دارید؛ با تماس گرفتن یا ارسال پیام، تقاضای کمک کنید.

* با هر وسیله‌ای که دم دست دارید به لوله یا دیوار ضربه بزنید تا پرسنل امدادی قادر به یافتن شما باشند. در صورت امکان، از یک سوت استفاده کنید. فقط وقتی که ضرورت دارد، فریاد بزنید چون فریاد زدن باعث ورود گرد و غبار به ریه‌های شما می‌شود.