۲۵ هزار تومان برای گردش با قایق در جنگل حراء میدهند و قایقران به محض اینکه موتور قایق را روشن میکند و آرام آرام راه میافتد، به گردشگران اعلام میکند این مبلغی که پرداخت کردهاید شامل بازدید از کل جنگل نمیشود و اگر میخواهید ۶۰ هزار تومان دیگر به صورت دستی به من بپردازید تا قسمتهای ویژه و محل زندگی پرندههای مهاجر را هم شما نشان دهم. سوالی که بعد از شنیدن این جمله برای گردشگر پیش میآید این است پس هزینهای که برای گشت جنگل پرداخت کردهام شامل کدام بخش میشود؟
قایقران با موافقت گردشگر حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه میچرخد و برای رضایت او به هر جایی که یک پرنده نشسته، میرود تا با سر و صدا پرش دهد و عکسی که مسافر به عنوان یادگاری میخواهد گرفته شود.
البته این مشکل فقط شامل یک نقطهی خاص گردشگری نمیشود و مسائل این چنینی در گردشگری را شاید بتوان در برخی شهرهای توریستی دنیا دید و تجربه کرد. اما آنچه در بسیاری از شهرهای ایران در ذوق گردشگر میزند، لجام گسیخته بودن قیمتها و نبود نظارت کافی در این زمینه است که در همهی بخشها از فروشگاه مواد غذایی و پوشاک گرفته تا فروشگاه محصولات صنایع دستی و خدمات گردشگری دیده میشود و در کل با گردشگران قیمتهای دولا پهنا حساب میکنند.
فروشندهها و رانندهها در بسیاری از شهرهای گردشگری با اطمینان از اینکه قرار نیست از جایی بازخواست شوند، هر طور که دوست دارند با گردشگر برخورد میکنند. البته در بسیاری از مواقع نیز گردشگران مقصر هستند و نسبت به حقوقشان به عنوان یک مسافر آگاهی ندارند و نمیدانند بابت کم فروشیهایی که به آنها میشود، میتوانند اعتراض یا شکایت کنند، یا قبل از شروع سفر، شمارههای ضروری و لازم برای اعلام شکایتها را همراه خود داشته باشند.
برای مثال در بزرگترین جزیره مسکونی در آبهای خلیج فارس از این دست اتفاقات کم نیستند و تاکسیها هم برای آنکه گردشگران را برای جاذبههای دیدنی جزیره از جمله «جزیره ناز»، «دره ستارگان»، «غار خربس»، «جزیره هنگام» و در نهایت «تنگه چاهکوه» که حدود ۱۲۰ کیلومتر با مرکز شهر فاصله دارد، ببرند قیمتهای متفاوتی از 150 هزار تومان تا 280 هزار تومان میدهند.
بسیاری از گردشگران جزیره قشم، جزیره هنگام را برای تماشای دلفینها انتخاب میکنند. آنها باید خودشان را تا ساعت هفت صبح به اسکله برسانند و بلیت قایقها را تهیه کنند. اگر دریا مواج باشد، دلفینها روی آب نمیآیند. هزینه بلیت برای هر نفر ۱۵ هزار تومان است که این مبلغ فقط شامل مسیر رفت میشود و گردشگران برای برگشت به جزیره قشم باید به صورت جداگانه بلیت تهیه کنند که قیمت آن هم پنج هزار تومان است.
در بسیاری از مواقع با وجود مواج بودن دریا، باز هم بلیت فروخته میشود و گردشگر بیخبر از همه جا وقتی دلفینی نمیبیند، اعتراض میکند که معمولاً قایقرانها در پاسخ به آنها میگویند چون دریا مواج است، دلفینها نیستند. این در حالی است که بیشتر قایقرانهای فعال در اسکله، ساکن جزیره هنگام هستند و بنا بر تجربه متوجه این موضوع میشوند اما با این حال به گردشگر چیزی نمیگویند و معتقدند اسکله مسئول فروش بلیت است و آنها کارهای نیستند. بنا بر این گردشگری که صبح زود و به اشتیاق دیدن دلفینها بیدار شده و مسافت زیادی را طی و هزینه بسیاری کرده است، سرخورده میشود و ترجیح میدهد حتی از داخل جزیره هم دیدن نکند. چون معتقد است محصولاتی هم که به عنوان صنایع دستی در قشم و جزیرههای اطراف عرضه میشوند، اصالت ندارند و با قیمتهای بالایی فروخته میشوند.
نبود نظارت کافی موجب شده تا حتی حیوانات هم از این موضوع آسیب ببینند. برای مثال برخی قایقرانهای دو اسکلهی «مِسن» و «کندالو» برای جذب گردشگر بیشتر تلاش زیادی برای نزدیک شدن به دلفینها میکنند و این امر موجب زخمی شدن این حیوانات شده است تا جایی که برخی از محلیها میگویند: «وقتی دلفینها در دستههای زیاد روی آب میآیند جای زخمهای ناشی از قایقها روی بدنشان مشخص است». دلفینهای بینی بطری از گونههایی هستند که به واسطه شرایط خاص زیستی در سواحل غربی جزیره هنگام حضور همیشگی دارند. مغز این دلفینهای بازیگوش بزرگتر از مغز انسان است و میتوانند حدود ۶ متر از سطح آب بالا بپرند.
از طرفی امکانات ایمنی قایق سواری که به پوشیدن یک جلیقه نجات ختم میشود هم ضعیف است. برای مثال حتی جلیقه نجات هم به تعداد ۱۲ نفری که باید در هر قایق بنشینند وجود ندارد و مشخص نیست اگر اتفاقی برای یکی از سرنشینان روی قایق بیفتد، با چنین وضعیتی چه کسی پاسخگو خواهد بود؟
نبود نظارت و لجام گسیختگی در قیمتها در استفاده از وسایل حمل و نقل آبی هم مشاهده میشود. برای مثال هزینه بلیت کشتی یا قایقهای تندرو از جزیره قشم تا بندرعباس نفری ۲۰ هزار تومان است که وقتی گردشگر پای قایق میرسد باید پنج هزار تومان هم برای داشتن چمدان یا بار به صورت دستی به خدمه کشتی پرداخت کند و این سوال پیش میآید که اگر هر گردشگر باید برای حمل بار هم هزینه پرداخت کند چرا مبلغ آن را گیشه فروش بلیت اسکله دریافت نمیکند؟
هزینه بلیت دریایی برای رسیدن به جزیره هرمز که یکی دیگر از جاذبههای گردشگری استان هرمزگان و اطراف جزیره قشم است هم ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان است. برای گشت دور جزیره هرمز باید به صورت ساعتی پول پرداخت کرد. این مبلغها از ساعتی ۲۰ هزار تومان شروع میشود و زیادتر میشود. وسایل حمل و نقل دور جزیره شامل موتور، تاکسی، ماشین شخصی و موتور سه چرخ میشود که معمولاً صاحبان آنها صیادان جزیره هستند.
طاهره شهرکی- سرپرست مدیریت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم معتقد است: گردشگران اشتباه بزرگتری میکنند که از مراجع ذیصلاح، راهنمایان یا آژانسهای گردشگری و اماکن معتبر، تور نمیخرند بلکه سراغ بازار و تاکسیهایی میروند که کارشان این نیست به همین دلیل ضرر هم میکنند. قاعدتاً هیچ ابزاری هم برای جلوگیری از افراد سودجو نه تنها در جزیره قشم بلکه در مابقی شهرهای دیگر کشور هم وجود ندارد. اگر ما به صورت موردی تاکسی را ببینیم که گردشگری را سوار و تخلف میکند، با دستور قضایی از دادستان محترم با آنها برخورد میکنیم.
او با بیان اینکه باید یاد بگیریم که برای انجام هر کاری سراغ مراجعی که صلاحیت کاری دارند، برویم، ادامه میدهد: اگر گردشگران از طریق آژانسهای گردشگری با مشکل مواجه شوند، ما میتوانیم با آژانس متخلف برخورد کنیم. اگر اشخاصی هم از گردشگران به این شکل کلاهبرداری میکنند یک مسئله شخصی است و هر کسی باید خودش وجدان کاری داشته باشد.
این مسئول همچنین درباره حرکت برخی از قایقرانهای جنگل حراء با گردشگران و دریافت پول اضافه میگوید: این کار کلاهبرداری است و گردشگران میتوانند شکایت خودشان را از طریق تلفنهای مرتبط روی سایت منطقه آزاد و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قشم مطرح کنند. امیدوارم با برگزاری کلاسهای آموزشی و قوی کردن بخش خصوصی مثل جامعهها و صنوف مختلف بتوانیم مانع قدعلم کردن افراد سودجو شویم.