حادثه 24 - ازدواج در سن کودکی از سوی سازمان‌های بین‌المللی تعریفی ندارد به جز نقض آشکار حقوق بشر که ریشه در سنت‌گرایی، جهل و فقر دارد. فراوانی باورنکردنی این پدیده غیرانسانی در جهان تلاش‌ها برای متوقف‌ساختن آن را با کندی مواجه ساخته‌است و اگرچه روند نزولی کودک‌همسری در جهان طی سال‌های اخیر امیدوار‌کننده بوده‌است اما بشر تا ریشه‌کن ساختن این معضل راهی طولانی در پیش دارد.
براساس گزارش سازمان ملل متحد، در صورتی که روند ازدواج دختربچهها به شکل کنونی ادامه پیدا کند تا سال2030، کودکی بیش از یک میلیارد دختربچه نابود خواهد‌شد. سالانه بیش از 12میلیون دختربچه زیر18سال تن به ازدواج می‌دهند و این یعنی 23دختربچه در هر دقیقه یا یک دختربچه در هر 2 ثانیه. سازمان ملل، ازدواج در کودکی را نقض آشکار حقوق زنان و دختران می‌داند، زیرا احتمال ترک تحصیل، قربانی خشونت خانگی شدن، ابتلا به ایدز و مرگ ناشی از بارداری و زایمان در میان دختربچه‌هایی که ازدواج می‌کنند بسیار بالاتر است. همچنین ازدواج زیرسن قانونی با جلوگیری از بالقوه‌شدن توانایی‌های کودکان به اقتصاد کشورها آسیب‌زده و چرخه‌هایی از فقر در میان نسل‌های مختلف ایجاد خواهد‌کرد.
درحال حاضر 158 کشور جهان 18سالگی را به عنوان حداقل سن قانونی ازدواج زنان بدون نیاز به مجوز والدین یا اجازه دادگاه قبول دارند. با این همه در 146کشور قوانین محلی یا سنتی به دختران زیر 18سال اجازه ازدواج می‌دهد و در 52کشور دیگر دختران زیر 15سال نیز می‌توانند بدون اجازه والدین ازدواج کنند.
تعیین 18سالگی به عنوان حداقل سن رسمی ازدواج، استانداردی واقع‌گرایانه و نه ذهنی از بلوغ را فراهم می‌کند که می‌تواند از ازدواج کودکان در زمانی که از نظر فیزیکی، روحی و احساسی آمادگی ندارند، جلوگیری کند. 18سالگی سنی است که در آن فرد به بلوغ فکری، جسمی و جنسی کامل رسیده است و کفایت لازم برای مدیریت زندگی فردی و مستقل، بدون نیاز به پشتیبانی والدین خود را دارد. بسیاری از سازمان‌ها و کمپین‌های فعال در حوزه حقوق کودکان این استدلال را دارند که چرا کودکی که از نظر دولت به بلوغ فکری نرسیده و برای رای دادن به رسمیت شناخته نمی‌شود، باید اجازه ازدواج، تشکیل خانواده و تحمل دشواری‌های بارداری را داشته باشد؟
بر اساس گزارشی از یونیسف در سال 2017کشورهایی که از بالاترین نرخ ازدواج کودکان برخوردارند کشورهای نیجریه با 76درصد، جمهوری آفریقای مرکزی با 68درصد، چاد با 67درصد، بنگلادش با 59درصد، مالی، بورکینافاسو و سودان جنوبی با 52درصد، گینه با 51درصد، موزامبیک با 48درصد و هند با 47درصد هستند.
سن ازدواج به تفکیک قاره‌ها
در بیشتر کشورهای آسیایی حداقل سن رسمی ازدواج برای دختران از 13تا 18سال در نوسان است. با این وجود در بیشتر کشورهای عربی مانند سوریه، عربستان و عراق ازدواج دختربچهها پس از رسیدن به سن مجاز است و این مجوز مذهبی و سنتی زمینه ازدواج دختران 10ساله و حتی کوچک‌تر را فراهم می‌آورد. در افغانستان، پاکستان، بنگلادش و نپال نیز به واسطه گره خوردن ازدواج با سنت‌ها، ازدواج زیر 15سال همچنان رایج است و افزایش ازدواج زیر 15سال در افغانستان به موضوعی نگران‌کننده تبدیل شده‌است.
کشورهای قاره آفریقا، با وجود داشتن محدوده سنی ظاهری 16تا 18سال به عنوان حداقل سن ازدواج، یکی از بالاترین نرخ‌های کودک همسری را در جهان دارا هستند و کشورهای نیجر، چاد و اتیوپی 15سالگی را به عنوان سن قانونی ازدواج قبول دارند، درحالی‌که دادگاه‌های مذهبی در این کشورها اجازه ازدواج دختران زیر 12سال را نیز صادر می‌کنند. حتی در بخش‌هایی از اتیوپی و نیجریه ازدواج دختربچهها در سن 7سالگی رواج دارد.
اتحادیه اروپا، حداقل سن برای ازدواج برای تمامی اعضای خود را 18سال اعلام کرده‌است اما تعدادی از کشورهای اروپایی براساس نظام قضایی خود درباره این موضوع تصمیم گرفته و سن قانونی ازدواج را 16سال اعلام کرده‌اند. استونی تنها کشور اروپایی است که حداقل سن ازدواج در آن 15سال است. کشورهای استرالیا و نیوزیلند نیز به عنوان اصلی‌ترین بخش قاره اقیانوسیه، سن 16سال را به عنوان حداقل سن ازدواج پذیرفته‌اند.
اگرچه در بیشتر بخش‌های آمریکای شمالی و تعدادی از کشورهای آمریکای جنوبی میانگین سن ازدواج 18سال است اما فراوانی ازدواج زیر سن پذیرفته شده از سوی یونیسف در کشورهای آمریکای جنوبی بسیار بالا بوده و حتی در بخش‌هایی از ایالت‌های مختلف آمریکای شمالی نیز رواج دارد. در کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب، 29درصد از ازدواج‌ها زیر 18سال رخ می‌دهند و کشورهایی مانند جمهوری دومنیکن، هندوراس، بولیوی، کلمبیا، برزیل، گواتمالا، نیکاراگوئه، هائیتی و اکوادور از بالاترین نرخ ازدواج کودکان برخوردارند. سن قانونی ازدواج در این کشورها از 12تا 14سال در نوسان است. آمریکای شمالی نیز برخلاف تصور، قوانین سستی درباره سن ازدواج دارد و اگرچه متوسط سن ازدواج در ایالت‌های مختلف این منطقه 18سال است اما ازدواج زیر 15سال نیز در این کشور رواج دارد. 13 ایالت آمریکا هیچ قانون مشخص و محکمی برای جلوگیری از ازدواج دختربچهها ندارند و اجازه والدین و دادگاه برای ازدواج زیر سن قانونی رایج به صورت رسمی پذیرفته‌شده‌است.